Najneočekivaniji događaj u kinematografiji engleskog govornog područja je pojava australijskog filma i njegov brzi put od potpune nepoznanice do svjetske slave. Od 1788. do 1840. godine Australija (od latinskog australis – južni) bila je britanska kažnjenička kolonija, nakon čega je pretvorena u protektorat, da bi 1901. postala samoupravni Komonvelt šest federalnih država. Dok je trajao period nijemog (bezzvučnog) filma u Australiji je postojala skromna filmska industrija, čijih je nekoliko dugometražnih filmova, proizvedenih poslije Prvog svjetskog rata, postiglo lijep uspjeh kod domaće i britanske publike. Međutim, dolaskom zvuka 1932. nestaće skoro sva australijska filmska industrija i do 1956. će postojati samo jedan proizvođač filmova Cinesound, ranije poznat kao Australasian Films. Tokom Drugog svjetskog rata Australija će proizvesti samo deset igranih filmova, mada su istovremeno dokumentarni filmovi koje je proizveo Commonwealth Film Unit privukli pažnju međunarodne javnosti.

U poslijeratnom periodu australijska filmska industrija je praktično prestala da postoji, a Australija je postala teren za snimanje britanskih projekata. Sve do 1970. Australija je bila poznata samo kao egzotični ambijent u kome su snimljeni strani filmovi, kao „Ned Keli” Tonija Ričardsona, „Šetnja” Nikolasa Rouga ili „Wake in Fright” Teda Kočefa.

Međutim, krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina XX vijeka u Australiji dolazi do velikih društveno-ekonomskih promjena, te je 1970. savezna vlada ustanovila Australijsku korporaciju za razvoj kinematografije (preimenovanu 1975. u Australijsku filmsku komisiju – AFC) sa zadatkom da potpomaže razvoj autentične domaće filmske industrije. Da bi se obezbijedila obuka filmskih radnika koji bi radili u novoosnovanoj domaćoj filmskoj industriji, vlada je 1973. ustanovila Australijsku filmsku i televizijsku školu (AFTS) i dovela Ježija Teplica iz Poljske državne filmske škole u Lođu da bude njen prvi direktor.

Istovremeno, vlada je uvela podsticajne poreske olakšice za strane investicije u australijsku filmsku proizvodnju. Rezultat svih tih mjera bio je eksplozivni razvoj kakav nije viđen ni u jednoj zemlji engleskog govornog područja.

Između 1970. i 1985. godine Australija je proizvela skoro četiri stotine filmova, više no što je proizvedeno u svoj dotadašnjoj istoriji njene kinematografije. Svi ti filmovi su proizvedeni uz finansijsku podršku Australijske filmske komisije, kao i sličnih poluzvaničnih tijela, kao što su Filmska korporacija Novog Južnog Velsa (pri kraju te decenije svaka federalna država je imala sopstvenu agenciju za finansiranje filmske proizvodnje). Ti će filmovi kasnije biti podsmješljivo nazvani „filmovi AFC žanra” budući da su naručivani da budu „nosioci nacionalnih kulturnih vrijednosti”, te su većinom obrađivali teme iz prošlosti i bili adaptacije književnih djela koja su isticala australijsku kulturnu istoriju.

Početkom sedamdesetih godina pojavili su se prvi filmovi – „The Adventures of Barry Mckenzie” (Brus Beresford, 1972) i „Alvin Purple” (Tim Barstal, 1973).

U roku nekoliko godina pojavila su se sjajna djela, kao što su bili filmovi Pitera Vira (r. 1944) „Izlet na Henging Rok” (1975) i „Poslednji talas” (1977); Brusa Beresforda (r.1940) „Don's Party” (1976) i „Ženski internat” („The Getting of Wisdom”, 1977); Freda Skepisija (r. 1939) „Vražje igralište” („The Devil's Playground”, 1976) i „The Chant of Jimmy Blacksmith” (1978); Džordža Milera (r. 1945) „Pobješnjeli Maks” („Mad Max”, 1979); kao i prvi igrani filmovi prvih diplomaca Australijske filmske i televizijske škole Filipa Nojsa (r. 1950) - „Newsfront” (1978) i Džilijan Armstrong (r. 1950) - „My Brilliant Career” (1979).


Piše:
Dr Radoslav T. Stanišić
FILMSKI I TV REDITELj