-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ, FILMSKI I TV REDITELj

Luj Mal (1932–1995), bivši Bresonov asistent i asistent proslavljenog snimatelja podvodnog filma Žaka Iva Kustoa (s kojim je 1956. korežirao „Svijet tišine”), počeo je karijeru kao reditelj dvije godine prije Trifoovog i Godarovog debija, napetim trilerom „Lift za gubilište” (1957), a međunarodnu reputaciju stekao sledeće godine filmom „Ljubavnici” (1958).Taj lirski film o kratkoj ljubavnoj vezi između čovjeka poznatog u mondenskom društvu, kome je dosadno, i mlade studentkinje, koja zbog njega napušta muža, obiluje prelijepom fotografijom Anrija Dekeja, a snimljen je u produkciji samog Mala, ličnim novcem. „Caca u metrou” (1960) anarhistička je adaptacija romana Remona Kenoa, o brbljivoj desetogodišnjoj djevojčici koja dolazi u Pariz u posjetu ujaku i pravi lom svuda gdje se pojavi. Film je tehnički uzbudljiv pokušaj da se nađe vizuelni ekvivalent Kenoovim neodžojsovskim obrtima i to pomoću trik-fotografije, duple ekspozicije, različitih brzina kamere, montažnih skokova i višestrukih aluzija na druge knjige i filmove (naročito na Reneov „Hirošima, ljubavi moja”, Felinijev „Sladak život” i svoj film „Ljubavnici”). Mal je nastavio svoje eksperimente u narativnoj formi u „Privatnom životu” (1961), filmu o mladoj provincijalki koja postaje filmska zvijezda, ovlaš zasnovanom na biografiji zvijezde njegovih filmova Brižit Bardo.
Ipak, „Lutajući plamen” (1963), adaptacija motiva romana „Drio la Rošela”, čiji je autor sam reditelj, s klavirskom muzikom Erika Satija, smatra se Malovim remek-djelom iz šezdesetih. To je film o poslednjih četrdeset osam sati života plejboja alkoholičara koga na samoubistvo goni gnušanje premu svijetu koji ga okružuje. Mnogi kritičari smatraju da atmosfera psihološkog naboja i Malov sigurni potez kojim je održava sve vrijeme približavaju „Lutajući plamen” najboljim Bresonovim ostvarenjima.
Pošto je 1967. godine dao svoj doprinos kolektivnom filmskom djelu „Loin du Vietnam”, Mal je otputovao na Istok da tamo snimi za francusku televiziju cjelovečernji film „Kalkuta” (1969), dio briljantnog šestočasovnog dokumentarnog filma-eseja „Fantom Indija” (1970). Taj film, koji je prikazivan i u bioskopima, pruža čudesno složenu viziju paradoksa tog potkontinenta, koja oduvijek fascinira i zbunjuje Zapad. Godine 1971, Mal snima remek-djelo jednako filmu „Lutajući plamen”. To je izvanredan film „Šum na srcu”, delikatna i neodoljivo duhovita priča o slučajnom incestu u krugovima buržoazije u Dižonu 1954, u vrijeme pada Dijen Bijen Fua u Vijetnamu. Po scenariju samog Mala, uz raskošno fotografsko umijeće Dekeja, ovaj film nam pruža ljupki, inteligentni i perverzno duhoviti portret porodičnog života francuske srednje građanske klase u poslijeratnom periodu, kao i osjećajnu studiju seksualne i socijalne agonije odrastanja. Malov sledeći film, „Lakomb, Lisjen” (1974) dobio je pohvale širom svijeta. To je suptilni portret sedamnaestogodišnjeg seljaka, koji za vrijeme okupacije stupa u francuski Gestapo bez nekog posebnog razloga i kasnije biva rastrzan između odluke da uništi ili zaštiti jevrejsku porodicu u čiju se kćer zaljubio. Mal je 1978. u SAD režirao „Slatku malu”. Sniman u potpunosti u prirodnim dekorima u Nju Orleansu (snimatelj je bio Nikvist), ovaj dvosmisleni film je priča o ljubavnoj vezi ekscentričnog fotografa i djeteta-prostitutke u javnoj kući u Storivilu, na razmeđi dva prošla vijeka. Među Malove naredne američke filmove spadaju „Moja večera sa Andreom” (1981), s briljantnim i teškim razgovorom, i „Kobna veza” (1992), adaptacija romana Džozefine Hart, koju je napisao Dejvid Her. Film je priča o razarajućoj erotskoj opsesiji u čijoj je pozadini tadašnja britanska politika. Filmom „Vanja sa 42. ulice” (1994) Mal se vratio temi filma „Moja večera sa Andreom”, snimajući njujorškog pozorišnog reditelja Andrea Gregorija, koji se bavi eksperimentalnom produkcijom Čehovljeve drame „Ujka Vanja u napuštenom pozorištu Nju Amsterdam”.
Mal je umro od raka novembra 1995. godine. Luja Mala, bez svake sumnje značajanog filmskog stvaraoca, često optužuju za dilentantizam zbog širokog raspona njegovih tema i stilova. Polin Kejl ističe da bi Mal, da je odlučio da se drži isključivo jedne teme – kao što je učinio, recimo, Šabrol poslije 1968. godine – bio odavno proslavljen kao vodeća figura filma.
(NASTAVIĆE SE)