-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ, FILMSKI I TV REDITELj

Godarov najogorčeniji napad na vrijednosti kapitalističkog svijeta Zapada je film „Vikend” (1967), film koji počinje kao prepoznatljiv, mada pun nasilja narativni film, a završava se apokaliptičnom vizijom propasti zapadne civilizacije. Mladi buržoaski par kreće da posjeti ženinu majku, taštu, u Normandiji, s namjerom da od nje pozajmi nešto novca. Zaglave se u nevjerovatnoj saobraćajnoj gužvi, tipičnoj za početak vikenda, koju Godar dočarava jednom bočnom vožnjom koja traje puna četiri minuta na ekranu. Postepeno, prelazimo sa stvarnog na simbolični pejzaž u kome je autoput zatrpan automobilima koji gore i krvavim, iskasapljenim tijelima žrtava sudara. Od tog trenutka filmom dominiraju slike bezumnog klanja i razaranja iz kojih je uklonjen i najmanji trag civilizovanog svijeta. Poslije filma „Vikend” i političkih previranja u maju 1968. godine, Godar je pokušao da u potpunosti odustane od narativnog filma, smatrajući ga buržoaskom formom. Svi Godarovi filmovi između 1968. i 1973. godine producirala je Dziga Vertov Group (zapravo stvaralačko partnerstvo između Godara i ideologa Žana Pjera Gorena), a Godar je počeo da primjenjuje u sve većoj mjeri arsenal agitacione tehnike koja je primjenjivana u sovjetskom revolucionarnom filmu od 1924. do 1928. „Sasvim običan film” (1968), na primjer, jeste 16-milimetarski zapis elementarne političke rasprave između nekolicine ljudi koji leže u visokoj travi, mada nijednoga od njih ne možemo jasno da razaznamo. Godar naglašava nasumičnost svega toga sugerišući da bi se jedino mogao bacati novčić da bi se pogodilo koja je od nekoliko rolni prva snimljena. „Jedan plus jedan” (1968) je film sastavljen od naizgled nepovezanih fragmenata: bolivijski revolucionar koji se krije u londonskom muškom toaletu, grupa Roling Stouns koja proba pjesmu „Sympathy forthe Devil”, militantni članovi crnačkog pokreta okupljeni na đubrištu, koji kuju zavjeru o dizanju revolucije, televizijski intervju s vilinskom kumom ispranog mozga zvanom Eva Demokratija jedan čovjek koji čita „Mein Kampf” u porno-šopu u Sohou itd. U jednom trenutku u filmu „Jedan plus jedan” lik kaže: „Ima samo jedan način da se bude intelektualac i revolucionar, a to je da čovjek prestane da bude intelektualac”. Neki kritičari vjeruju da je Godar razvijao logiku ove izjave do tačke nihilizma. Svi njegovi filmovi snimljeni za tada već mrtvu Dziga Vertov Group pokazuju da je Godar zaokupljen prirodom i funkcijom ideologije, bez obzira na medij u kome radi. Mada njegov kasniji rad pokazuje obnovljeno interesovanje za narativni film, čini se da Godarovi filmski „eseji” nisu filmovi u konvencionalnom smislu osim po formi narativnog filma koja je u suprotnosti s datim diskursom. Ipak, Godarov uticaj na savremeni film uopšte, ne računajući njegov značaj za francuski Novi talas, nemjerljiv je. Njegov uticaj tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka bio je najočigledniji u domenu materijalističkog filma Žana Marija Stroba i omnibus filmova Hansa Jirgena Ziberberga i nagrađivanih minimalističkih radova belgijske režiserke Šantal Akerman (r. 1950). Ali, Godar je natjerao čitavu jednu generaciju da preispituje prihvaćene konvencije filmskog stvaralaštva, ostajući pritom samosvojna i nezavisna ličnost. Alen Rene (1922–2014) se poistovjećuje s novim talasom po svojim najuspešnijim filmovima „Hirošima, ljubavi moja” (1959) i „Prošle godine u Marijenbadu” (1961), koji su se pojavili u vrijeme najvećeg zamaha ovog pokreta. Međutim, Rene je čitavu generaciju stariji od grupe oko časopisa „Cahiers”, a filmsku karijeru nije započeo kao kritičar nego kao montažer i reditelj kratkih filmova. Za razliku od nekolicine svojih savremenika iz Novog talasa, on slijedi scenarističku tradiciju i radi po originalnom scenariju, obično onom koji su pisali specijalno za film veliki pisci kao Žan Kerol, Margerit Dira, Alen Rob Grije ili Horhe Semprun. On takođe radi polako i planira svoje filmove pedantno i unaprijed, prije produkcije, u tijesnoj saradnji sa svojim piscima i tehničarima, vjerujući u to da je film u suštini kolektivna umjetnost. Ipak, Rene je avangardni intelektualac na koga je veliki uticaj imala filozofija Anrija Bergsona. Zbog toga što je njegova glavna tema uticaj vremena na ljudsko pamćenje i odnos između sjećanja i politike, on komunicira tako što raskida konvencionalne granice narativnog filma.
(NASTAVIĆE SE)