-Sa ruskog preveo: VOJIN PERUNIČIĆ

Strani kapital, trgovci, poslovni ljudi i raznorazni inostrani specijalisti masovno su krenuli u Rusiju, čim su tamo primijetili prve znake stabilizacije.
Oni koji su već tamo bili, nijesu napuštali zemlju. Stranci u Arhangelsku, koji su čekali da prođu smutna vremena, nijesu sjedjeli skrštenih ruku, oni su se dodatno orijentisali na krijumčarenje robom. Spretni i lukavi Holanđani, za vrijeme sveopšteg haosa, organizovali su izvoz preko prolaza na sjeveru „hiljadama mješina i buradi pod imenom mast i riblje ulje“. Tako su se isto ponašali i Englezi, koristeći nedostatak državne kontrole u tim vremenima. Poslovi engleskih kompanija, koji su obavljani na Bjelomorskom primorju i rijeci Pečori 1611. i 1612. godine, davali su im 90 procenata dividendi. Uostalom, sav taj profit od krijumčarenja nije se, naravno, mogao ni blizu porediti sa zaradom koju su zapadni trgovci dobijali od normalne trgovine po cijeloj teritoriji zemlje.
Novi ruski car nije uspio ni da dođe iz Kostrome do prestonice, gdje se krio za vrijeme poljske intervencije, na putu su ga iznenada presreli holandski trgovci sa čestitkama i molbama za povlastice i propusnice za Moskvu. Holanđani su dobili od Mihaila sve šta su tražili i bez imalo oklijevanja počeli sa organizovanjem svoje trgovine u Rusiji. Ovog puta još aktivnije i u većoj mjeri, nego prije smute.
Holandski izvori tvrde da je trgovina sa Moskovijom u tim vremenima bila „toliko profitabilna kao i moreplovstvo u Španiji“. Pod Španijom se ovdje podrazumijeva španska plovidba za Ameriku.
Ništa manje opet ni Englezi nijesu bili aktivniji sa poslovanjem u Rusiji. Ovdje je u svojstvu ambasadora sebe sjajno istakao već nama poznati Džon Merik. On je bio jedan od prvih stranaca koji je sa pravom mogao da kaže da dobro poznaje i shvata Ruse. Dosledno štiteći engleske interese u Rusiji, Merik je istovremeno postao jedan od onih koji su dali veliki doprinos na priključivanju Rusa zapadnoj civilizaciji.
Njegov otac Viljem je počeo da trguje sa Rusima, zato je Džon, ne samo da je dobro znao ruski jezik i poznavao ruske običaje, do detalja poznavao lokalno tržište. Pored toga on je lično poznavao nekoliko generacija tadašnje ruske rukovodeće elite. Na njegovom službenom spisku sa ličnim podacima nalazio se u svojstvu agenta i direktor engleske trgovačke kompanije, izaslanik kraljice Jelisavete za vrijeme Godunova, zvanična ličnost iz Engleske kod prvog lažnog Dmitrija i na kraju ambasador kod Mihaila Romanova. Merikova sposobnost kao ambasadora pomogla je Englezima da se vrate na rusko tržište, ne izgubivši ništa od prethodnih povlastica i privilegija.
Njegov nesposobni naslednik Dadli Diks, kao očigledan primjer u ulozi istorijske ličnosti, uspio je odmah i iznenada da sruši sve to što je Merik tako dugo i uporno gradio.
Sergej Platonov je detaljno opisao te neprijatne događaje za Engleze:
„Diksa su poslali 1618. godine u Rusiju sa novcem engleskih trgovačkih organizacija, koje su odlučile da daju u zajam moskovskoj Vladi veliku sumu novca, ali pod uslovom da odstrane Holanđane sa unutrašnjeg ruskog tržišta i da otvore Englezima put Volgom za trgovinu sa Persijom. Diks je stigao u avgustu 1618. godine u Holmogore, ali tamo (vjerovatno kad je saznao za napad poljske armije na Moskvu) uplašio se da postoji mogućnost da izgubi svoj novac i zato je odmah pobjegao nazad. Bjekstvo je pripremio tajno svojim brodovima, a isplovio je sa velikom bukom, da ne bi neko pokušao da ga zaustavi i on je otplovio sa svoja dva broda ispaljujući đulad na sve strane“.
Naravno, taj događaj je izazvao negodovanje u Moskvi. Tamo su počeli demonstrativno da pozdravljaju Holanđane, tim više što se oni, za razliku od Diksa, nijesu uplašili Poljaka, i oni su dovezli moskovskoj Vladi, koja se na kratko vrijeme bila našla u teškoj situaciji, veliku količinu baruta, fitilja i puščanih metaka. Roba je stigla u pravo vrijeme.
Diksovo ponašanje je izgledalo posebno poražavajuće zbog toga, što su 1618. godine, za vrijeme napada na Moskvu poljske vojske, koje je predvodio princ Vladislav, Moskovljani-stranci branili grad, kao što su i novopridošli stranci aktivno učestvovali u odbrani grada i zajedno sa Rusima učvršćivali razne odbrambene položaje na zidinama tvrđave.
Od momenta skandaloznog bjekstva Diksa iz Holmogora, počinje pad engleske trgovine u Rusiji.
Međutim, ovdje su, naravno, postojali i drugi uzroci. Pokazalo se da je unutrašnjim neredima bilo izloženo i englesko društvo, a to nije nikako moglo da ne utiče na spoljašnje odnose Engleske sa ostalima. Napominjemo da je 1616. godine budući engleski lord – zaštitnik Oliver Kromvel, još studirao na Kembridžu, ali je on 1642. godine dobio čin pukovnika konjičke čete i u zemlji je buknuo građanski rat.
U to vrijeme kako se englesko prisustvo smanjivalo u Rusiji, broj drugih stranaca se stalno povećavao u zemlji. Pridošli stranci u Moskvu nijesu se naseljavali samo u Njemačkoj koloniji, već praktično svugdje. Vlast sada nije uzimala u najam strane specijaliste, već ih je pozivala u službu na neograničeno vrijeme.Nastaviće se