-PIŠE: Mr Radovan Femić

Razumjeti složeni kontekst krupnih istorijskih zbivanja nije moguće bez uloge Crkve Svetog apostola Tome na Brzavi. Oko ostataka te svetinje, kao i obnovljenog hrama u današnjem vremenu, okupljao se vjerni narod kroz vjekove. Svaka odluka, svi dogovori i dileme rješavani su upravo ovdje, posebno na dan Svetog apostola Tome, 19. oktobra. Zbog svega navedenog, izvršena su najprije arheološka ispitivanja ostataka nekadašnjeg hrama. Istraživanja su obavljena 1990, a projektom su rukovodili dr Vojislav Jovanović (Filozofski fakultet Beograd) i arheolog Ljubo Glušac (kustos Zavičajnog muzeja u Bijelom Polju). Arheološkim ispitivanjima je ustanovljeno da se gradnja prvobitnog hrama veže za sami prelaz iz 13. u 14. vijek. Utvrđeno je da je crkva bila jednobrodna građevina, pravougaonog oblika. Sastojala se od priprate i naosa. Unutrašnjost naosa, ali i oltarskog prostora, izdijeljena je pilastrima na tri traveja. Jasno je da su ove karakteristike zajednička osobina svih hramova iz tog perioda. Ovaj hram pripada grupi sakralnih spomenika raške graditeljske škole. Hram je porušen nakon austrijsko-osmanskog rata 1739, odnosno u periodu Druge seobe Srba, na čelu sa patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabentom. Uostalom, tada su opustjeli kompletni krajevi u dolini Lima.
Vjerni narod ovog kraja odlučio se za obnovu drevne bogomolje. Inicijativu su pokrenuli 1984. ugledni prvaci bratstva Femića, na čelu sa Ljubomirom Ljubom Femićem i njegovim sinovima, sveštenicima Srpske pravoslavne crkve, Milunom i Bogićem. Stoga, 28. oktobra 1984. godine, na svečanom skupu žitelja ovog kraja, izabran je Odbor za obnovu hrama, za čijeg predsjednika je imenovan inicijator obnove hrama Ljubomir Ljubo Femić. Blagoslov za početak radova dao je i mitropolit crnogorsko- primorski gospodin Danilo. Zbog obimnosti poslova koji su iziskivali značajan trud i energiju, sastav odbora je podmlađen i proširen sa nekoliko novih članove. Godine 1993. na čelo Odbora za obnovu stao je ugledni ekonomista, Dragoslav M. Femić. Iduće, 1994. godine (10. septembra) otpočeli su radovi na obnovi hrama. Kamen temeljac položio je Ljubomir Ljubo Femić, a temelje je osveštao Njegovo visokopreosveštenstvo mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije. Projekat za obnovu hrama uradio je prof. dr Jovan Nešković. Uslijedile su godine napornog rada i pregalaštva vjernog naroda i vrijednih članova Odbora za obnovu hrama.
Na Tomindan 2003. ispunjeni su snovi generacija bogoljubivih mještana. Zablistao je obnovljeni Hram Svetog apostola Tome na Brzavi. Tog dana izvršeno je osvećenje crkve. Činu osvećenja prisustvovali su i služili Svetu arhijerejsku liturgiju: mitropolit crnogorsko-primorski gospodin Amfilohije, episkop budimljansko-nikšićki gospodin Joanikije, episkop raško-prizrenski gospodin Artemije i episkop mileševski gospodin Filaret. Osim njih, ovom značajnom događaju prisustvovao je i nekadašnji ministar vjera u Vladi Crne Gore, ugledni filozof i njegošolog, prof. dr Slobodan Tomović. Obnovom ovog hrama mještani su ispunili zavjet prema svojim precima. Istovremeno, dolazećim generacijama predato je u nasljeđe izuzetno bogata kulturno-istorijska baština, sa obavezom da se trajno čuva, njeguje i unapređuje.(Kraj)