Piše: Dr Radoslav T. Stanišić, filmski i TV reditelj

Pucnjava, lom stakla i crvena mrlja predstavljaju upravo subjektivni protest protiv očajanja, konačnosti situacije i činjenice da se zapravo ništa nije dogodilo. Realizujući ovaj film Mimica je bio uvjeren da prvi put u taj oslobođeni pokret unosi nešto više od svog životnog iskustva, sjećanja, nada, strepnji. To je vjerovatno i razlog što je svojevremeno i tvrdio kako film „Inspektor se vratio kući” predstavlja unekoliko i njegovu intimmu ispovijest. Iz toga je zatim u kritici izvlačen zaključak da cijela struktura doživljaja sadrži nužno sve implikacije autorove ličnosti. Tumačenje pokreta koje nalazimo u filmu navodi, međutim, na protivljenje ovakvim stavovima. Ukoliko bi se oni u svemu prihvatili, ništa ne bi ostalo od onih ranije iznijetih postavki o samostalnosti pokreta i njegovom neposrednom ispoljavanju. Kada bismo prije gledanja filma bili upoznati sa autobiografijom njegovog stvaraoca, naša očekivanja bi sigurno bila opterećena jednom određenom pretpostavkom o onome šta treba da sadrži umjetničko djelo. Oslobađajući djelo predrasuda i etiketa, moramo ga dovesti u centar svih naših posmatranja.Tada ćemo i moći da utvrdimo da promjena položaja figure, bez obzira na način kojim je izvedena, predstavlja uvijek nešto sasvim realno i konkretno. Otuda sve ono bogatstvo unutrašnjeg sadržaja koje nalazimo u filmu, ne može da bude vezano isključivo za predstave o materiji koje postoje u svijesti samog reditelja.
To istovremeno podrazumijeva i kategoričnu tvrdnju da se figura, bez obzira na materijal od kojeg je načinjena i intencionalne postupke koji eventualno stoje u pozadini, ne može da interpretira odvojeno kao fizički objekat i izraz autorovog subjektiviteta. Svaki parcijalni opis Inspektora završio bi se uprošćenim tumačenjima opterećenim raznim sociološkim, psihološkim i drugim pretpostavkama. A to je opet, prema savremenim estetičkim postavkama, negiranje cjelovitosti materije i njenog ispoljavanja kao bitnog preduslova individualizacije i konkretnosti. Time se definitivno napuštaju teorije o crtežu ili maski od tvrdog materijala, koji nema svoje pravo lice, i unutaršnjeg života i postepeno priprema atmosfera u kojoj će se individualni integritet cijeniti kao vrhunski kvalitet. Ostvarujući ga potpuno u samom procesu animacije, figura dolazi u mogućnost da izrazi svoju suštinu. Prihvatajući ovakvu interpretaciju figure, možemo lako da utvrdimo da Inspoktor nije nikakav uopšteni pojam, mada u sebi sjedinjuje i neke opšte karakteristike svoje profesije koje Mimica ostavlja nemodifikovane, kako bi pokazao da otuđenje nije nikakva proizvoljna kategorija, već da u sebi sadrži iskustvo i kontinuitet sa životnim zbivanjima. Te spoljne oznake, dovedene u određenu situaciju, postaju čak izvor parodije koja se na kraju pretvara u tragičnu grotesku. Ličnost je uhvaćena u sopstvene zamke i svaka se nada nad njom nužno zamračuje. Zar identifikacija sa apsurdom nije razlog što ambijent nije preobražen i što nije ostvarena ljudska dominacija nad tako koncipiranom realnošću? Stvarajući ovaj film, Mimica se sve vrijeme i te kako trudio da nam na ivici kontrasta između posebno odabranih tonova i u specijalno obezbijeđenim pozicijama otkrije znamenja otuđenja kao nemogućnost takve realizacije. Željela se komedija, a stvorena je drama u kojoj se smrt priprema nonšalantno, sa osmijehom, kao da je riječ o veoma zabavnoj igri. Ovo je bilo presudno za ritmičku montažu kojoj je Mimica u filmu posvetio izuzetnu pažnju: pokret traži samoostvarenje, a režija želi da u tome vidi njegovu životnu, a time i ljudsku realizaciju.
(NASTAVIĆE SE)