-Piše: Dr Radoslav T. Stanišić, filmski i TV reditelj

Vatroslav Mimica već svojim prvim animiranim filmom „Strašilo” (1957) najavljuje kako ga podjednako zanimaju i društveno-politički okvir i složeni odnosi svjesnih i podsvjesnih želja koji čine ljudski doživljaj istog. Međutim, tek sledećim filmom će pronaći i umjetnički izraz tih interesa. „Samac” (1958) zasigurno je jedan od najvažnijih filmova ukupne istorije hrvatske i jugoslovenske animacije, takođe i jedan od prvih potpuno umjetničkih narativnih animiranih filmova u globalnim okvirima. Kafkijanska meditacija o izolaciji u birokratskom sistemu potpuno se odriče opisno-narativne forme i koristi savremeni likovni izraz u pokušaju oslikavanja apstraktnih osjećanja. Iako Mimica nije bio crtač, njegovi filmovi otkrivaju ga kao autora koji dobro zna da odabere saradnike, jer nakon „Samca” slijede izrazito likovno osviješteni animirani filmovi, redom klasici jugoslovenske i hrvatske kinematografije. „Happy and” (1958) jednostavnu ideju o budućnosti u kojoj su se ljudi samouništili prikazuje u jednom hronološki obrnutom estetski bogatom kadru. Vjerovatno najpoznatiji Mimičin film, „Inspektor se vratio kući” (1959) povratak je geg formi, ali režijski, muzički i likovno toliko razigran da je priča o inspektoru amateru koji slijedi vlastiti trag najmanje pamtljiv element.
Ovo je djelo inspirisano željom za oblikovanjem forme koja će počivati na paradoksu – aktivnost različitih vidova materije biće maksimalno stimulisana, s tim što pokret neće dovesti do dugo pripremanog cilja, jer jednostavno nema šta da se dogodi! Uprošćeno, to bi trebalo da bude parodija na djela kriminalnog žanra, posebno na bravuroznost klasičnog zapleta i efektnu jednostavnost u pripovijedanju, negiranje psiholoških faktora i oslobađanje od dramske napetosti. Sve je upućivalo na ubjeđenje da se Vatroslav Mimica približava koncepcijama antifilma, ali se ubrzo ispostavilo da su njegova interesovanja nešto šira: kakve su mogućnosti slobodnog pokreta i šta će biti ako ne prestane da se ponaša kao funkcija određene namjere i postane cilj, i više od toga – čin koji se uzdiže čak i iznad samog subjekta? Objašnjavajući šta podrazumijeva pod slobodom i situaciji, autor je ponovo skrenuo pažnju na integritet njene suštine. Ona ne smije da bude ničim uslovljena, niti identifikovana sa elementima kakvi su obično fabula, kompozicija kadra, kontrasti boje, pa i sama poruka. Samo je tako moguće slobodu predstaviti kao potpuno nezavisan intenzitet koji postoji u samoj materiji. Od njega opet zavisi da li će doći do sinteza različitih organskih i neorganskih cjelina, crtež više nije sam u slici, niti joj on svojim prisustvom obezbjeđuje pravu autentičnost. Njemu se suprotstavljaju drugi materijalni predmeti pokazujući tendenciju ka sjedinjenju i međusobnim prevazilaženjem u funkcionalnosti i značenju. Integracija se, ako uspije, ispoljava kao poseban ritam i sukcesija tih različitih oblika sa kojima reditelj i te kako računa pri montaži i konkretizovanju forme. Međutim, slaganje materijala na principima koji po svojoj preciznosti u mnogo čemu podsjećaju na kontrapunkt u muzičkoj kompoziciji otkrilo je da postoji i te kako značajna protivrječnost između gotovo istorodnih tendencija.
(NASTAVIĆE SE)