-Priredio:Miladin Veljković

„Radi sakupljanja potrebnih podataka Cvijić je napravio mrežu saradnika: gimnazijskih profesora, trgovaca, učitelja, sveštenika i drugih obrazovanijih ljudi iz lokalnih sredina koji su radili prema metodološkim uputstvima koja je napisao 1896. godine. Stvaranje takve mreže uspjelo je zahvaljujući činjenici da su se pojedinci, vođeni patriotizmom, dobrovoljno prijavljivali za saradnju. Na osnovu tako prikupljenih podataka nastao je niz monografija (24) koje su objavljene u serijama akademijinog Srpskog etnografskog zbornika „Naselja i porijeklo stanovništva“ i „Život i običaji narodni“.
Kao član Srpske kraljevske akademije, Cvijić je u radu Akademije prirodnih nauka bio prisutan prikazivanjem svojih djela i odlukom da se štampaju u Glasu, mada su njegove aktivnosti obuhvatale i referisanje o prilozima drugih autora.
Srpska kraljevska akademija štampala je neka Cvijićeva djela i u vidu posebnih publikacija. Pošto je na sjednici Akademije prirodnih nauka 7. januara 1901. godine predstavio svoje djelo Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije, donijeta je odluka da se ono objavi kao posebno izdanje. Ta odluka potvrđena je na sjednici Predsjedništva Akademije prirodnih nauka 11. decembra 1903. godine i proširena zaključkom da se knjiga štampa u tiražu od 700 primjeraka. Srpska kraljevska akademija je bila izdavač još nekih Cvijićevih rukopisa, među kojima su: Geološki atlas Makedonije i Stare Srbije (1903), Jezera Makedonije, Stare Srbije i Epira (1902), Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva (1902), Metanastazička kretanja, njihovi uzroci i posledice (1922).
Osim što je izdavala njegova djela, SKA je i dobijala na dar od Cvijića knjige koje je objavljivao u inostranstvu: 1906. godine primila je kao poklon djelo Remarks on the Ethnography of the Macedonian Slavs, objavljeno iste godine u Londonu, a Akademiji je poklonio i svoju prepisku sa Ilarionom Ruvarcem.
Cvijić se zauzimao za to da se Akademijina izdanja dostavljaju zainteresovanim pojedincima, kao što su bili Dionisije Miković, upravitelj manastira Banje u Dalmaciji, kome je bila potrebna prva knjiga „Naselja“, i Jakov Popović, sveštenik u Jajcu, koji je tražio prvu i drugu knjigu „Naselja“. S tim u vezi, Predsjedništvo je odlučilo da Cvijiću izađe u susret i pošalje tražena djela, dok je odbilo da, takođe na njegovu molbu, pokloni Ministarstvu spoljnih poslova sedam primjeraka knjige Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije, donijevši odluku da ih ministarstvo može kupiti po povlašćenoj cijeni, s popustom od 30 odsto, ali da ih ne može dobiti besplatno.
Više puta je Cvijić imenovan za referenta određenih djela različitih autora. Pošto bi donio svoje stručno mišljenje i saopštio ga kolegama s odjeljenja, ti tekstovi su prihvatani za objavljivanje u Glasu ili Spomeniku, u pojedinim slučajevima uz zahtjev da se prethodno uvaže određene primjedbe i izvrše izvjesne korekcije.
Jedan broj članova SKA bio je primljen u tu ustanovu na Cvijićev predlog. Za redovnog člana Akademije prirodnih nauka preporučio je Živojina Đorđevića, redovnog profesora Beogradskog univerziteta, a za dopisne članove Milutina Milankovića, redovnog profesora Beogradskog univerziteta, Petra Đorđevića, načelnika Ministarstva privrede, i Ivana Đaju, vanrednog profesora Beogradskog univerziteta. Sa Jovanom Žujovićem i Simom Lozanićem predložio je za dopisne članove Daglasa Džonsona, američkog geografa, predsjednika Nacionalne akademije nauka u Njujorku, a sa Simom Lozanićem Juraja Majcena, zagrebačkog univerzitetskog profesora, i Artura Frankovića Gavaca, redovnog člana Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti (JAZU). Za dopisne članove Akademije društvenih nauka preporučio je, sa Jovanom Žujovićem i Slobodanom Jovanovićem, Ogista Govena, francuskog publicistu, a sa Ljubom Stojanovićem, Slobodanom Jovanovićem, Aleksandrom Belićem i Jovanom Žujovićem, Žana Brišnea, profesora Colège de France, Tihomira Đorđevića i Jovana Erdeljanovića, vanredne profesore Beogradskog univerziteta.
U SKA Cvijić se bavio stručnim pitanjima, ali je povremeno dobijao i administrativna zaduženja. Kada je na skupu cjelokupne Akademije, 9. januara 1900. godine, izmijenjena tročlana komisija (S. Lozanić, J. Mišković, Lj. Stojanović) za kontrolu finansijskog poslovanja SKA, određen je da, zajedno sa Mihajlom Valtrovićem, zamijeni Lozanića i Miškovića, koji zbog drugih obaveza nijesu mogli da ispune taj zadatak. Isto zaduženje Cvijić je dobijao i u narednom periodu: sa Mihailom Petrovićem i Jovanom Turomanom ušao je u komisiju koja je trebalo da provjeri račune SKA za 1900, a sa Ljubomirom Jovanovićem i Ljubomirom Klerićem za 1903. godinu.
(NASTAVIĆE SE)