-Piše: Miladin Veljković

Pokazalo se da je u borbi protiv Turaka moguća saradnja svih Srba, podijeljenih između dvije velike imperije koje su njima vladale – kako onih iz Beogradskog pašaluka, tako i Srba izvan njega, južno i istočno od Niša, zatim Srba iz Bosne i Krajišnika iz Habzburške monarhije; osmišljen je nacionalni program koji je predviđao autonomnu Srbiju u okviru Osmanskog carstva i privilegijalno-graničarski status za Srbe u južnoj Ugarskoj; najzad, jedan broj istaknutih pojedinaca koji su se pojavili na čelu srpskog naroda nagovještavao je formiranje političke elite koja će u narednom periodu preuzeti organizovanje i rukovođenje srpskim pokretom.
Među značajnim ljudima Srbije tog vremena bio je (pored Alekse Nenadovića, Radiča Petrovića, Stevana Jovanovića i mnogih drugih) i resavski knez Petar. Iako se pominjao u monografijama posvećenim događajima koji su prethodili Prvom srpskom ustanku, o knezu Petru do sada nije napisan nijedan poseban naučni rad. Na prve pomene o njemu nailazi se u sjećanjima savremenika: prote Mateja Nenadovića, Janićija Đurića, Petra Jokića, Lazara Arsenijevića Batalake.
Malo podrobniju bilješku ostavio je Vuk Karadžić i, kasnije, Milan Đ. Milićević.
Ni savremenici, a ni potonji istraživači ništa ne govore o godini rođenja kneza Petra. Nešto više informacija sačuvano je o njegovom porijeklu, ali su i one djelimično protivrječne. Prema saznanjima Vuka Karadžića, rođen je u selu Crikvencu u Resavi, dok je Milan Đ. Milićević bio nešto opširniji, navodeći da je knez Petar „starinom” bio iz užičke nahije. Njegov djeda Jovan, bježeći od turskih zuluma, napustio je užičku nahiju i preselio se u Pomoravlje, a otac Đurko naselio se u selu Gložanima, u Resavi. Đurko se dobro snašao u novom kraju, stekavši solidno imanje. Tu je i formirao porodicu, dobivši četvoricu sinova: Petra, Vučka, Andreja i Milovana. U novije vrijeme, jedan od potomaka šire porodice kneza Petra, Božidar G. Popović, ustanovio je da je njegov predak sin jednog od četvorice braće Popović koji su se iz okoline Mostara u Hercegovini u prvoj polovini 18. vijeka doselili u užički kraj. Jedan brat, kaže dalje B. G. Popović, doselio se u Karan, drugi u Subjel, treći je postao kaluđer po imenu Sava u manastiru Ovčar kod Čačka, dok se otac kneza Petra nastanio u selu Kremna, zapadno od Užica. Sin se, zatim, u drugoj polovini 18. vijeka doselio u selo Gložane južno od Svilajnca.
Na istorijsku pozornicu Đurkov sin je stupio u vrijeme Kočine krajine, odnosno novog austro-turskog rata koji je počeo 1788. i trajao do 1791. i tokom koga je Austrija prenijela poprište borbe na tle Srbije. Među Srbima, koji su se odmah uključili u borbu, posebno se isticao Koča Anđelković sa svojom četom. On je osvojio Požarevac i Palanku, odnio pobjedu kod Batočine i u Bagrdanskom tjesnacu, prodro sve do Kragujevca i Turcima na izvjesno vrijeme presjekao vezu između Beograda i Niša. Međutim, prešavši u ofanzivu, Turci su natjerali Koču na povlačenje i čak prenijeli ratne operacije u Banat. Ne mogavši više da se nosi sa jakim neprijateljskim snagama, Koča Anđelković je poginuo u pokušaju da odbrani rudarsko mjesto Brzasku, 7. septembra 1788. Kao veoma blizak Anđelkovićev saradnik, budući resavski knez bio je uz njega sve do poslednjeg dana. Uoči odlučne bitke, po Kočinom naređenju odvojio se od jedinice povevši i njegovog konja, da bi na njemu, kada su Turci odnijeli pobjedu, uspio da pobjegne i tako izbjegne sudbinu svog komandanta. Međutim, istraživači razdoblja koje je prethodilo Prvom srpskom ustanku uopšte nijesu razmatrali pitanje učešća i uloge budućeg kneza u Kočinoj krajini; rekonstruišući Anđelkovićevu smrt, oni uopšte nijesu uzeli u obzir Vukov opis Petrovog bjekstva niti tvrdnju da je Koča poginuo u borbi, tvrdeći da se Anđelkovićev konj vratio bez gospodara, a da se za Koču nije pouzdano znalo da li je poginuo ili je zarobljen.
Austro-turski rat završen je mirom u Svištovu 4. avgusta 1791, koji je za Srbiju i Srbe značio povratak pod tursku vlast i amnestiju. U to vrijeme, u Osmanskom carstvu, na čije su teritorije pretendovale druge sile, u cilju jačanja njegove odbrambene moći i zaustavljanja procesa zaostajanja za evropskim državama, pod sultanom Abudlhamidom I (1774 –1789), a zatim i pod njegovim naslednikom Selimom III (1789–1807) počeo je period reformi i osavremenjivanja vojske, uprave i finansija. U sklopu tih reformi, poslije potpisivanja mirovnog ugovora sa Austrijom na čelo Beogradskog pašaluka postavljen je Abu Bećir-paša. Izvršavajući odluku sultana on je iz pašaluka protjerao janjičare, najveće ugnjetače hrišćana, kako bi se „raja” umirila i odustala od iseljavanja na austrijsku teritoriju.
(NASTAVIĆE SE)