-PIŠE:DR RADOMIR PRELEVIĆ

Više nego na druge crnogorske stvaraoce na Stevana Dučića direktno se odnosi Njegoševa sentenca da mu „sve prepreke na put bjehu/ k’ cilju dospje velikome”. Jer, on nije rođen i podignut u svili i kadifi, niti u sredini sa razvijenom mrežom obrazovnih i naučnih ustanova, već, naprotiv, njegov karakter i pogledi na život formirani su u siromašnoj, više ratnički nego ratarski orijentisanoj sredini u kojoj je samo od mjesnog paroha i u četvororazrednoj osnovnoj školi mogao da čuje za duhovnost, književnost i kulturu. Malo više sreće od svojih vršnjaka imao je zbog toga što su njegova dva brata služila na dvoru knjaza Nikole i to je bila prečica kojom je Stevan našao svoju životnu stazu. Ali, slična prečica više se nije pojavila u cijelom njegovom životu, pa zadivljuje upornost i snaga kojom je uspio da savlađuje životne teškoće i, povrh toga, stvori naučno i književno djelo čiji sjaj ne tamni ni poslije stotinu godina.
Stevan Dučić je rođen 4. januara 1874. godine kao najmlađi od četiri sina Milete Jankova Rakovića, u porodici koja se bavila onim što su radili i njihovi preci Mrnjavčevići: u kučkom selu Dučići sa tridesetak domova, ratovalo se protiv Turaka pod komandom kučkog vojvode, od jeseni do proljeća živjelo se u selu od ono malo stoke što su držali i plodova sa nevelike okućnice, a ljeti bi izdizali na planinu Kučka Korita, Rikavac i dalje prema Komovima. Jovan Erdeljanović u svom djelu o Kučima posebno zapaža da su djeca kod Kuča imala privilegovan položaj, time što su posebno pažena, hranjena i u svemu im je povlađivano, pa se tako može reći i za Stevana da mu je djetinjstvo bilo najljepši dio života.
U tom uzrastu Stevan se koristi privilegijom što mu braća Aleksa i Milić služe na dvoru knjaza Nikole, pa osnovnu školu uči na Cetinju. Ostalo je zabilježeno, iz toga vremena, da je Stevan bio miljenik knjaza Nikole, što je moralo ostaviti snažan pečat na njegovu ličnost. Uz to, Stevan, je po svemu sudeći, mogao mnogo šta naučiti od svoje braće, što se vidi iz njegove zbirke „Junačke narodne pjesme iz Crne Gore, Brda i Hercegovine”, u kojoj navodi da je treću pjesmu „Pogibija age od Meduna” od čitavih 689 stihova „prepisao od moga brata Alekse Rakovića”.
Stevan je bio slabunjavog zdravlja, što se vidi i iz njegovog pisma vojvodi Marku Miljanovu iz 1896. godine u kome naglašava da su „pasale godine” kako boluje, a koje glasi:
„Visokoslavni Vojvoda!
Evo se usuđujem prijaviti Vašemu Visokome gospostvu i nagoni me moja savjes da pred vašijem gopostvom iskažem što želim.
Razumijo sam od nekije ljudi da su sa srećom Vaše nove knjige izašle na javnost i razumijo sam darivate koga vije milo šnjima a Mene nije moja sreća poslužila dase i ja lično kod Vas prijavim te bolujem pasale su dvije godine i ovako se bolesan radujem tijema sa srećom novijema Knjigama s Kojijema će se dičiti cijeli Srpski rod i snjima se vaše ime proslaviti i na Književnom polju Kao što ste proslavljeni na bojnome polju.
Sad se usuđujem moliti Vaše Visokouzvišeno Gospostvo da i Mene tijem darom obdarite i puno se nadam daću i ja dobiti od vas taj Dar. Ostajem nadajući se Vaš ponizni Stefan Miletin Raković, u Dučiće, Godine 1896 Mjeseca februara”
U narednih par godina krajem XIX vijeka Stevan je kao pisar bio u službi kod vojvode Marka Miljanova i u Kučima bi on po tome bio zapamćen kao vrijedan i častan Kuč, pa i da ništa drugo nije u svom životu uradio. Taj period u kome je bio najbliži vojvodin saradnik učinio je veliki utisak na Stevanov duh i uvećao je njegovu ljubav prema narodnom predanju.(Nastaviće se)