-Piše: dr Radoslav Stanišić, filmski i TV reditelj

Kako je kasnije prisiljena da se sa njima povlači kroz Makedoniju pred odredima turske vojske, to ih sve više upoznaje i shvata da je riječ o istinskim borcima za slobodu. To je okvir u kome Mitrović nastoji da nađe izraz za svoj film. Istorijska fakta u scenariju Đorđija Abadžijeva i Trajčeta Popova uzeta su u opštim relacijama, ali nedovoljno precizno, tako da ovaj film nije mogao da pruži pouzdaniju predstavu o svemu što se događalo početkom ovoga vijeka u krajevima koji su zahvatali sjevernu Grčku, Makedoniju i dosta širok pojas u kome su Turci željeli da se zadrže po svaku cijenu. Makedonija je bila više etnički nego nacionalni pojam i u njoj su svi oni željni slobode nalazili ne samo svoj ideal, već i motiv za borbu protiv Osmanlija. Scenaristi su shvatili da bi ih preciznija rasprava oko svega onoga što je vezano za takozvano makedonsko pitanje odvela u glomaznu istorijsku rekonstrukciju, a za to ni sam Žika Mitrović nije bio mnogo zainteresovan. Njihova uslovno rečeno neodlučnost može da se primijeti u pasažima koji treba da oslikaju atmosferu u solunskim kabinetima i salonima. Tu se nepotrebno prepliću u namještenim dijalozima razne ličnosti na stranim jezicima i film time dosta gubi na tempu i teško pronalazi sebe. Upravo zbog toga su zanemareni mnogi društveni aspekti ovih događaja, a isto tako se pokazalo da je teško na jednom slučaju otmice iskazati svu genezu onog što se na ovom području zbivalo tokom protoka vremena i taloga vjekova.
Tako je postalo jasno da se Ilindenski ustanak ne može prikazati potpunije, a ni borba Makedonaca u svim njenim htijenjima i željama. Velike i pomalo patetične fraze gurnute su u pozadinu i gotovo izjednačene sa scenografijom, pa su tu više da naznače vrijeme nego što mogu da budu pretvorene u pravu akciju. To se upravo zapaža u scenama vezanim za otmene salone, jer tu vlada teatralnost, pretjerana briga o kostimima, ukočenost i fraza koja gubi ono pravo ljudsko značenje. Mitrović je i sam shvatio da te uopštene i najčešće diplomatske igre ne određuju niti usmjeravaju svaku aktivnost na terenu, pa se zato nastojalo da unese više autentičnosti u slikanju ustaničkih vojvoda, boraca i onih običnih ljudi pred kojima ne postoji nikakva alternativa. Ta uvodna uopštavanja ostala su stoga više danak trenutku i našoj neobaviještenosti kao onom što se zbivalo u makedonskim planinama, raznim diplomatskim i humanitarnim misijama, diplomatskim predstavništvima velikih sila i među samim turskim velikodostojnicima. Otmica i ucjena, ma kako bile inspirisane plemenitim ciljevima, ipak imaju u sebi mnogo avanturističkog i akcionog i Mitrović je to želio da poveže sa ovim istorijskim okvirom. Otud on posvjećuje dosta pažnje određenosti lokaliteta na kojima se događaju okršaji, rado slikaju stijene i planine kroz koje se kreću ustanici i nastoji da u svoj film unese što više autentičnih detalja i atmosfere iz ambijenta i života koji nam je daleko bliži i prepoznatljiviji. On upravo u tome vidi najpouzdanije oznake identiteta ovih revolucionarnih zbivanja u kojima su ti ustanici sa oskudnim naoružanjem i malobrojni odlučili da se suprotstave vojnički nadmoćnijoj i organizovanijoj vojsci. U svim tim ljudima, bez tačnih predstava o nadmetanju velikih sila i realnim mogućnostima, postoji subjektivna vizija istorije i slobode i u njoj Mitrović nalazi potrebnu dinamiku i upornost, kako bi ova priča dobila sve što joj je potrebno u prerastanju u uzbudljiv i napet film.
(Nastaviće se)