Ekonomski analitičar Mila Kasalica saopštila je da je dopunska stabilnost bankarskog sektora u Crnoj Gori ostvarena zaduživanjem u inostranstvu kod matičnih banaka za 90 miliona eura. Kasalica je to kazala u intervjuu za „Dan”, u vezi sa temama koje se tiču bankarskog sektora u zemlji.

• Koje su slabosti bankarskog sektora u Crnoj Gori?

– Na kraju novembra 2020. u odnosu na kraj 2019. godine depozita je u sistemu agregatno bilo manje za 111 miliona eura (sektor stanovništva ima pad od 87 miliona, kao i nerezidenti 40 miliona, dok postoji rast kod ostalih 23 miliona). Krediti su uvećani za 185 miliona eura (sektorski: privreda 46 miliona, stanovništvo 44 miliona, država 61 milion, nerezidenti 26 miliona). Neto rast kredita je finansiran iz oslobađanja tekuće likvidnosti i obavezne rezerve u iznosu od 74 miliona. Dopunska stabilnost bankarskog sektora je ostvarena zaduživanjem u inostranstvu kod matičnih banaka za 90 miliona. Ovu osjetljivu, mada ne obeshrabrujuću, situaciju u brojkama, supervizor banaka treba institucionalno da poštuje bez uljepšavanja. Subvencije države, koliko god bile nedostatne, ovaj trend su prepoznale, i bar na nivou nominale bile sistemski korisne. Istovremeno, slijedeći taj najvažniji, uporedivi ekonomski trag, sektor stanovništva nije uspio da ostane „čuvar-kuća“ sigurnosti bankarskog sektora. Sektor stanovništva i dalje je neto dužnik na nivou sistema, dok je prethodnu godinu obilježio značajnim rastom kreditne aktivnosti (nedovoljno je podataka da se procijeni da li je ovo posledica uvećanog kolaterala u pozadini). Ova vrsta nepolaganja depozita u sistemske kanale je posledica dva faktora: težeg života i rada u vrijeme pandemije, ali i nikad realizovanog suočenja CBCG o dubokom gubitku povjerenja, koje je ostalo u sistemu zbog neprincipijelnosti prema malim deponentima u kontroli banaka u stečaju u periodu od 2011. do 2018. godine.

Zato je ključno pitanje razvoja crnogorske ekonomije oko ublažavanja slabosti u bankarskoj industriji: umiju li se udarni bankari sistema vratiti poštovanju klijenata, tržišta i besprekornoj usluzi iz 2019. godine.

• Šta očekujete da može donijeti politička promjena u zemlji kad je u pitanju bankarski sektor?

– Ovakva pitanja su nominalno nevažna razvoju ekonomije. Ipak je odgovorno analizirati javna žalopojkanja tekućih lidera institucija, koji osjećaju „osvježenje“ (političko, institucionalno, ekonomsko, lidersko), pa traže opravdanja, čuvena činovnička pribježišta decenijskih crnogorskih unižavanja znanja i struke u sistemu. Pristup ocjene kroz konkretne rezultate mora uključiti mnoge parametre, pa se zato politički-istrenirano traži izlaz, a da se ne sprovede potrebno višedecenijsko suočavanje sa okamenjenošću u sistemu oko ljudskih resursa. Svaka promjena na nivou strateških institucija treba da prati kvalitetne radne biografije, a to tekući lideri naših institucija nisu imali nijednog momenta, osim na nivou unaprijed skockane forme, koja je trebalo ali nije uspijevala da maskira suštinu kadrovisanja.

Poslednji trend iz javnosti nekako kao da slijedi ove neopravdane modele pristupa reformama. Slijedeći poslednje odluke, tim premijera kao da gubi fokus u fazi odlučnosti da napravi iskorak do kraja. Crnogorska ekonomija ima dovoljno ljudskih resursa, koliko god uvijek je bila limitirana-u-odvažnosti, da joj se pruži šansa da krajem naredne godine možda uđe u faze da se konačno zabilježe inicijalni koraci zaokreta prema ozbiljnoj, održivoj ekonomiji. Za takvu eventualnu priliku treba sve uraditi da se zakulisanost i pritisci izdrže bez obzira ko ih i kada vrši i u vezi koga. To je zadatak koji zahtijeva budućnost crnogorske ekonomije, i koji se mora ispuniti ako „osvježenje“ ima za cilj da donese strateško-održivi rezultat, i u ekonomiji i u zajednici.

Vl.O.

---

Šverc cigareta preko Luke Bar rizik ukupnog sistema
• Da li u bankarskom sektoru, prema vašim saznanjima, ima banaka koje ne poštuju sve smjernice kad je u pitanju borba protiv pranja novca i finansiranja terorizma?– Jedna rečenica iz EU Izvještaja za Crnu Goru 2020. godine na str. 116, u poglavlju 29 o carinskoj uniji, glasi: „Posebno, postojanje ofšor kompanija sa pretincom u slobodnoj zoni u Luci Bar i njihova uloga u kanalima nabavke duvana ostaje glavni izvor zabrinutosti“. Ova rečenica je rizik ukupnog sistema, i svih uvezanih institucija, na mikro nivou (banaka, kompanija), kao i na makro nivou (carinici, poreznici, supervizor banaka i ukupna bezbjednosna struktura, uz međunarodnu zajednicu).


Uticaj krize na sektor privrede
• Da li kriza u sektoru privrede, koja je izazvana pojavom pandemije novog virusa korona, može da se reflektuje na bankarski sektor i ako može, na koji način?
Supervizor banaka, kao i ostale udarne institucije u sistemu, mjerama oporavka moraju targetirati realnu ekonomiju, s ciljem da se učesnici na tržištu „podrže“ dvostrukim smjernicama: da se upravlja krizom javnog zdravlja, kao i da se očuva ekonomska konjuktura zemlje. Odnosno, činovništvo rizicima u regulativi bankarske industrije u dubokoj ekonomskoj krizi ne smije biti cilj, niti sredstvo, kojim se kozmetički postiže ciljano odsustvo sa tržišta, osim za minimum potrebnog za opravdanje. Ublažavajućim politikama treba iznaći optimalan model praćenja onih kojima prijeti stečaj i prestanak rada. Sve ostalo, posebno u režimu da je nova podzakonska regulativa banaka stigla tokom odlaganja primjene zakona za godinu dana, nekako kao da i dalje šalje javnu poruku: „mi smo nama samima najvažniji“, a to u neudžbeničkim posledicama tekuće krize liči na dri-ustavni-elitizam-u-sistemskoj-razmaženosti. Previše su teška vremena za takvo neekonomsko ponašanje institucija sistema u Crnoj Gori.
”Ključno pitanje razvoja crnogorske ekonomije oko ublažavanja slabosti u bankarskoj industriji jeste umiju li se udarni bankari sistema vratiti poštovanju klijenata