Ideja da se političkim pritiskom Pravoslavna crkva u Crnoj Gori može resetovati na stanje iz 1918. godine je logički neodrživa, a pokušaj političara da prisile Crkvu da slijedi politički razvoj događaja ukazuje na duboko nerazumijevanje kako fenomena crkve, tako i osnovnih tekovina evropske civilizacije. To je u izjavi za „Dan” ocijenio direktor Moše David Gaon centra za Ladino kulturu pri Ben-Gurion Univerzitetu u Negevu i predsjednik naučnog društva Sefarad, doktor Eliezer Papo, koji je iz Izraela podržao litije.

On ističe da kao folklorista sa izrazito religiološkim fokusom nije mogao da ne prati pomno fascinantni fenomen crnogorskih litija.

– Utoliko, pročitao sam i tekst zakona koji je do njih i doveo. Smatram sam da je i u slučaju ovog, kao i u slučaju bilo kog drugog zakona, kontekst bitan koliko i sam tekst, a kontekst koji je doveo do litija (mnogo više negoli sam tekst zakona) je balkanski surealan, ako ne i na granici farse. Partija kojoj su usta puna sekularne države želi da nametne pravoslavnoj vaseljeni novu nacionalnu crkvu?! Zar ideja sekularizma ne počiva na temelju razdvojenosti Crkve i države? Ako je tako, onda je crkveni inženjering zadnja stvar kojom jedna sekularna država (oni koji obnašaju najviše funkcije u istoj, ili partija kojoj je na izborima dodijeljen mandat da na ograničeno vrijeme upravlja zajedničkim javim dobrom) treba da se bavi – ističe Papo.

Njega zbunjuju i potezi predsjednika države Mila Đukanovića, koji tvrdi da se zalaže za građanski koncept države.

– Zbunjujuće je da čovjek kome su usta puna građanske države, sa mjesta predsjednika te iste države i predsjednika vladajuće partije u njoj, pokreće proces stvaranja nacionalne crkve, kao oblika zaokruživanja državnosti. Građanska država je po definiciji akonfesionalna, i kao takva ne bavi se stvaranjem nacionalnih vjerskih zajednica, pravoslavnih, islamskih, katoličkih ili jevrejskih! Svakom iole upućenom čovjeku odmah se učini da se iza priče o sekularnom i građanskom valja jedan projekat religijsko-identitetskog inženjeringa, koji očigledno nije po volji većine pravoslavnih vjernika u Crnoj Gori, bez obzira da li se oni nacionalno osjećaju Crnogorcima ili Srbima – navodi Papo.

On se vraća daleko u istoriju kada smo imali slučaj da je čelnik države uređivao vjeru, ali taj je bio monarh i apsolutni vladar.

– Kad se malo zamislim, od Henrija VIII naovamo ne pamtim sličan primjer pretendovanja vlasti da kreira crkvu po svojoj slici i prilici. Međutim, ono što su mogli nekadašnji apsolutistički monarsi, neograničeni ustavom ili tekovinama prosvjetiteljstva, ne mogu savremeni vršioci javnih dužnosti, posebno ne u izbornoj godini. Čitava ta ideja po kojoj je današnja Crna Gora direktna slednica Kraljevine Crne Gore, a ne Savezne države Srbije i Crne Gore, koja je slednica SFRJ i SR Crne Gore kao federalne jedinice SFRJ, koja je opet slednica dviju kraljevina, Crne Gore i Srbije, koja treba da jednim pritiskom na dugme i pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori resetuje na stanje iz 1918. godine, logički je neodrživa – ističe Papo.

M.S.

---

Država ne može razbijati jedinstvo crkve
Papo kaže da su se 1918., i crnogorska država i crnogorska crkva učlanile u zajedničku jugoslovensku državu i jedinstvenu pravoslavnu crkvu te države.

– Stotinjak godina nakon toga, crnogorska država je odlukom njenih građana iz ostataka te savezne države izašla, i to je njeno pravo. Crkva, međutim, nikada nije izašla iz jedinstvene pravoslavne crkve svejugoslovenskih prostora, prvenstveno zato što zvaničnici crkve i većina vjernika (kao što pokazuju masovne litije) to ne želi, i to je pravo Crkve i vjernika. Pokušaj političara da prisile Crkvu da slijedi politički razvoj događaja ukazuje na duboko nerazumijevanje kako fenomena Crkve, tako i osnovnih tekovina evropske civilizacije. U takvom jednom ozračju, nije ni najmanje čudno što se pripadnici najveće vjerske zajednice u Crnoj Gori, i ujedno i jedine s kojom nije potpisan separatni sporazum, doživljavaju kao meta vlasti i strepe od nacionalizacije crkvene imovine koju zakon najavljuje – navodi Papo.