I
talijanski i grčki avioni-presretači učestvovaće u zaštiti crnogorskog vazdušnog prostora, u kojem će se izbacivati pirotehnička sredstva (mamci) kao sredstvo upozorenja, rafal upozorenja uz odobrenje države Crne Gore, koja će odobriti i dejstvo zbog vojne prijetnje. To je definisano Tehničkim sporazumom između Vlade i Vrhovne komande savezničkih snaga za Evropu (SHAPE) za zaštitu vazdušnog prostora Crne Gore.
Radi se o formalno neborbenoj misiji „Er polising“, koja podrazumijeva model zaštite vazdušnog prostora Crne Gore preko NATO misije za zaštitu vazdušnog prostora.
Kako Crna Gora još nema vojni radar niti kapacitete za kontrolu vojnog vazdušnog saobraćaja, u martu ove godine zaključen je ugovor između Ministarstva odbrane i Kontrole letenja Srbije i Crne Gore SMATSA Beograd o civilno-vojnoj saradnji u upravljanju, kontroli i zaštiti vazdušnog prostora Crne Gore.
– Ovim ugovorom uređena je uloga SMATSA u okviru NATO misije zaštite crnogorskog vazdušnog prostora, kao i obaveza poštovanja svih mjera sigurnosti i bezbjednosti civilne i vojne vazdušne plovidbe. Potpisivanje ovog ugovora bilo je preduslov da Vrhovna komanda savezničkih snaga za Evropu (SHAPE) Crnoj Gori dostavi Predlog tehničkog sporazuma o zaštiti vazdušnog prostora Crne Gore. Ovaj dokument predstavlja pravni osnov za uspostavljanje misije zaštite vazdušnog prostora Crne Gore i za realizaciju daljih koraka u okviru te misije – navodi se u vladinom dokumentu i dodaje da će nakon zaključivanja tehničkog sporazuma biti ispunjeni uslovi za potpisivanje bilateralnih sporazuma sa Italijom i Grčkom.
Sporazumi će se, u cilju povećanja efikasnosti tokom realizacije zadataka iz domena ove misije i pojednostavljenja procedura ulaska NATO aviona u vazdušni prostor Crne Gore, zaključiti i sa susjednim zemljama – Hrvatskom i Albanijom.
Prema sporazumu Vlade i NATO-a, SMATSA je odgovorna za pružanje usluge vazduhoplovne navigacije u vazdušnom prostoru Crne Gore, dok će komandant Savezničke komande vazduhoplovnih snaga (COM AIRCOM) delegirati izvršenje zaštite vazdušnog prostora Crne Gore Centru za kombinovane vazduhoplovne operacije u Torehonu.
– Kako Crna Gora ne posjeduje vazduhoplove koji se zahtijevaju za izvršenje zaštite vazdušnog prostora Crne Gore, misija zaštite vazdušnog prostora Crne Gore će se sprovoditi avionima presretačima koje obezbjeđuju Italija i Grčka. Potrebno je napraviti sporazum o prekograničnoj saradnji između Crne Gore i onih saveznika koji zajednički dijele granicu da bi se omogućilo efikasno izvršenje ove misije. Ovo će dozvoliti nesmetan prolaz savezničkih vazduhoplova za zaštitu vazdušnog prostora Crne Gore koji sprovode stvarnu ili misiju obuke zaštite vazdušnog prostora Crne Gore u regionu – piše u sporazumu.
Kako je njime definisano, komandant protivvazduhoplovne odbrane (AADC) ima ovlašćenje da odobri polijetanje za ispitivanje, odnosno vizuelnu identifikaciju, praćenje i intervenciju protiv vojne prijetnje.
– U vazdušnom prostoru Crne Gore, država Crna Gora odobrava izbacivanje pirotehničkih sredstava (IC mamaca) kao sredstvo upozorenja, rafal upozorenja i odobrenje za dejstvo zbog vojne prijetnje – precizirano je ovim dokumentom.
Država Crna Gora je određena kao „autoritet za intervenciju i dejstvo“ u slučaju Renegade situacije. Renegade se, prema ovom sporazumu, definiše kao civilna platforma za koju je ocijenjeno da postupa na takav način da povećava sumnju da se možda koristi kao oružje za izvršenje terorističkog napada.
– Upravljanje Renegade incidentima je odgovornost nacionalnih vlasti i treba ih regulisati bilateralnim sporazumima. Odredba za upotrebu snaga (intervencija i dejstvo) zahtijeva bilateralne sporazume između Crne Gore i nacija koje obezbjeđuju avione presretače (Italija i Grčka) i biće u skladu sa njihovim sadržajima – navodi se u tom dokumentu.
Precizirano je da se NATO letovi zaštite vazdušnog prostora izvode da presretnu, odnosno identifikuju drugi vazduhoplov u svrhu zaštite integriteta NATO vazdušnog prostora.
– NATO letovi za zaštitu vazdušnog prostora se definišu kao: sigurnosni letovi koji se izvode za neposrednu nacionalnu odbranu i da garantuju integritet nacionalnog vazdušnog prostora. Od slučaja do slučaja ili na zahtjev crnogorskih vlasti, ALPHA polijetanje se može primijeniti u cilju obezbjeđivanja asistencije vazduhoplovu u nuždi ili u nevolji. Ovo može zahtijevati vizuelnu inspekciju vazduhoplova prije pokušaja slijetanja. U crnogorskom vazdušnom prostoru oni imaju prioritet nad svim drugim saobraćajem sa izuzetkom letova: u kojima je objavljena vanredna situacija ili je ona očigledna i letova koji su pogođeni/ugroženi nezakonitim ometanjem – piše u dokumentu.
NATO letovi se definišu i kao uvježbavanje sigurnosnih letova (TANGO letovi) koji se izvode u cilju uvježbavanja NATO sistema za zaštitu vazdušnog prostora. Oni, kako se precizira, nemaju prioritet nad civilnim i vojnim letovima u crnogorskom vazdušnom prostoru. NATO će izvoditi i letove za obuku u svrhu zaštite vazdušnog prostora Crne Gore, koji predstavljaju vojne letove koji se sprovode pod kontrolom protivvazduhoplovne odbrane.
Vojni predstavnik Crne Gore u NATO-u i EU i brigadni general Rajko Pešić potpisaće ovaj sporazum u ime Crne Gore, dok će general Tod D. Volters, komandant Savezničke vazduhoplovne komande, to učiniti ispred Vrhovne komande Savezničkih snaga za Evropu.A.O.


Oslobođeni taksi

Sporazumom je definisano da je odgovornost Kontrole letenja Podgorica da obezbijedi razdvajanje između opšteg vazdušnog saobraćaja i NATO vazduhoplova koji izvodi NATO letove za zaštitu vazdušnog prostora Crne Gore.
– NATO avioni koji izvršavaju letove za zaštitu vazdušnog prostora Crne Gore, letove za uvježbavanje zaštite vazdušnog prostora Crne Gore, letove za obuku i podršku, oslobođeni su obaveze plaćanja naknade za slijetanje, parkiranje, kao i obaveze plaćanja takse za vođenje vazduhoplova – piše u dokumentu.
U Vladi navode da se uspostavljanjem ovog modela zaštite vazušnog prostora izbjegavaju dodatni troškovi, te da bi se ova misija finansirala iz zajedničkog NATO budžeta.