-PIŠE:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ


U istoj deceniji, Santijago Alvarez snimio je prvu igranu dramu „Los refugiados de la cueva del muerto” (1983), istorijsku rekonstrukciju gerilskog napada na vojnu kasarnu Monkada 1953, a Manuel Oktavio Gomez ironični mjuzikl u holivudskom stilu „Patakan!” (1984), koji govori o savremenom životu u „radničkom raju“. Zapaženi su bili i Gutijerezin Alein „Hasta cierto punto” (1983), pokušaj da se obnovi dijalog koji je na nivou profesionalnog umjetnika započela Sara Gomez filmom „De cierta manera”; „Habanera” (1984) Pastora Vege, atipičan film, rađen u evropskom stilu, koji govori o krizi srednjih godina kod kubanskih intelektualaca; dva ostvarenja novajlije Hesusa Dijaza (1941–2002) – „Polvo rojo” (1981), ep o poslijerevolucionarnoj obnovi, i „Lejania” (1985), film o nepomirljivim razlikama između kubanskog i američkog društva i animirani film Huana Padrona (r. 1947) „iVampiros en La Habana!” (1985). Kraj osamdesetih na Kubi bio je eklektičan. Obelježili su ga Aleina književno-istorijska romansa „Cartas del pargue” (1988), „Clandestinos” (1988) Fernanda Pereza (r. 1944), polemična pripovijest o terorizmu prije revolucije, „Un senor muy viejo con unas alas enormes” (1988) Fernanda Birija, živopisna ekranizacija djela Gabrijela Garsije Markesa, i jetka savremena satira „Plaf” (1989) Huana Karlosa Tabioa, koja ismijava sve što je kubansko, od socijalističke birokratije do santerije – afro-kubanska religija. Kada je riječ o produkciji, ICAIC radi kao kolektiv koji, začudo, nije pod nadzorom vlade i čiji reditelji imaju slobodu da sami biraju teme i sami pišu scenarije za svoje filmove. Sredinom devedesetih, kubanska kinematografija i dalje se razvija svojim tokom, ali zbog američkog trgovinskog embarga i raširenog siromaštva u zemlji kreativna improvizacija u industriji je postala uobičajena pojava. Na Kubi je, na primjer, hronična nestašica filmske trake. Osim toga, negodovanje Sjedinjenih Država negativno se odražava na izvoz jer mnogi distributeri odbijaju da kupuju kubanske filmove iz straha od bojkota američkih producenata. Sjedinjene Države zamrzavaju cjelokupnu zaradu od prikazivanja kubanskih filmova na svojoj teritoriji, tako da je američkoj publici poznata samo nekolicina kubanskih ostvarenja. Unifilm, glavni distributer ICAIC-a u SAD, bankrotirao je pod finansijskim pritiskom još početkom osamdesetih. Embargo je početkom devedesetih popustio, pa je u transakcijama dviju država dozvoljeno ograničeno plaćanje „kulturnih dobara“. Međutim, 1994. ponovo je vraćen na staro da bi poslije uspostavljanja diplomatskih odnosa 2014. došlo do ponovnog popuštanja. Ipak, kubanski film i gledaoci za kratko vrijeme su prešli dug put, pruživši militantnim filmskim pokretima širom planete ogromno nadahnuće, da ne spominjemo značajnu pomoć u produkciji i postprodukciji. Festival novog latinoameričkog filma, pokrenut 1979, koji se na godišnjem nivou održava u Havani, postao je događaj međunarodnog značaja. Osamdesetih je uglavnom smatran za najvažniji festival na španskom jeziku na svijetu, pretekavši po posjećenosti i udjelu na tržištu čak i barselonski i madridski. Na zatvaranju festivala 1986, Fidel Kastro je najavio otvaranje Fondacije za novi latinoamerički film u Havani, na čelu s nobelovcem Gabrijelom Garsijom Markesom, kao i osnivanje Međunarodne filmske i televizijske škole (La Escuela de cine y television), poznatije kao Škola triju svjetova. Ona se nalazi na periferiji Havane, u mjestu San Antonio de las Banjos pod upravom argentinskog dokumentariste Fernanda Birija, pionira novog latinoameričkog filma. Od nekadašnjih standardnih osam do deset igranih i četrdeset do četrdeset pet kratkometražnih filmova godišnje, produkcija je spala na dva do tri filma. I Međunarodna filmska škola i Festival novog latinoameričkog filma pretrpjeli su budžetsku krizu, a ICAIC je 1992, da bi opstao, pripojen je vojnom sektoru za film.

Primjer za to je animirani digitalni film Huana Padrona „Mas vampiros deLa Habana” (2003), koji je u cjelosti finansirao ICAIC. Kuba je lider i na ovom polju. Prva je latinoamerička zemlja koja je razvila sopstvenu industriju animacije i prva je primijenila trodimenzionalnu digitalnu tehnologiju.


KRAJ

---