-PRIREDIO:

MILADIN VELjKOVIĆ


Koliko je knez Mihailo Obrenović, bio i ostao omiljen u Srbiji, ali i šire, govori i to da najvažnija ulica i pješačka zona u Beogradu, otkako je početkom sedamdesetih godina 19. vijeka po njemu nazvana Knez Mihailova, nijednom nije mijenjala ime. Na to, kao i na činjenicu da je knez Mihailo bio jedini vladar iz dinastije Obrenović, '„čiji lik i djelo nijesu bili 'trn u oku' ni Karađorđevićima ni kasnije komunistima'”, ukazuje i dr Danko Leovac u svojoj knjizi „Knez Mihailo – mladost, prva vladavina, emigracija”. Ovu knjigu, koju je 2019. objavio Centar za srpske studije Filozofskog fakulteta iz Beograda, već smo jednom koristili na ovom mjestu, prenoseći iz nje poglavlje o djetinjstvu i školovanju kneza Mihaila. Sa ništa manje zanimljivosti, ali i detalja, nekih do sada i nepoznatih, obiluje i njegov kasniji život poslije njegove prve vladavine, obilježen boravkom i životom u emigraciji, čime ćemo se baviti u narednih nekoliko nastavaka, koristeći u tome upravo pomenutu knjigu, sa odobrenjem njenog autora i izdavača.

Dr Danko Leovac je rođen 1986. godine u Priboju, gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu 2009, na kome je i doktorirao 2014, odbranivši doktorsku disertaciju „Srbija i Rusija za vrijeme druge vladavine kneza Mihaila (1860-1868)”. Bila je to, ujedno, najbolja doktorska disertacija dotad odbranjena iz oblasti srpsko-ruskih odnosa, za koju je Leovac dobio nagradu „Radmila Milentijević”.

Dr Leovac je docent na Odjeljenju za istoriju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Saradnik je Matice srpske na izradi Srpskog biografskog rečnika i sekretar Centra za srpske studije tog fakulteta, a član je i više stručnih grupa i udruženja.

Knez Mihailo je u toku bune Tome Vučića Perišića praktično dobio ultimatum – da ostane na prestolu, ali da iz zemlje protjera majku i preostale Obrenoviće. Knez, uz majčine savjete, nije vjerovao Vučiću. Ruski konzul Vaščenko nije mogao da mu garantuje bezbjednost, a on sam ni po koju cijenu nije htio da zaštitu traži pod skutom beogradskog paše. Jedino preostalo rješenje bio je odlazak iz zemlje. U noći između 6. i 7. septembra 1842. godine donijeta je odluka da knez Mihailo napusti Srbiju. Mladi knez je cijele noći pušio na dugačkom čibuku. „Nije izgledao ni tužan ni brižan, no je bio lica vedra, ćutao je i gledao na Beograd i Srbiju”, zapisao je Nikola Hristić. Nepunih deset dana pred svoj rođendan, devetnaestogodišnji Mihailo je stoički prihvatio svoju sudbinu. Iako je bio izuzetno emotivan, vidjelo se da knez te emocije nikada neće odavati bilo kojim gestom. Svu brigu, tugu i nesreću, knez je od tada nosio u sebi. Nije bio ravnodušan što napušta otadžbinu, ali je svakako osjetio olakšanje što više nije morao da se bori sa ustavobraniteljima. Rano ujutru, 7. septebra 1842. godine knez je prešao Savu na skeli kod Topčidera, čime je praktično okončana njegova prva vladavina. Sa knezom su prešli i svi njegovi ministri, osim Cvetka Rajovića, a broj obrenovićevaca koji su našli utočište u Austriji već prvog dana se popeo na skoro 200 ljudi.

Knez se smjestio u kući udovice Svirakovice, sestre Todora Bajića, zeta kneza Miloša. Na gornjem spratu je boravio knez Mihailo, dok je donji upotrebljavan za ađutante, momke i ostale potrebe, a u dvije sobe je bila smještena i kneževa kancelarija. Saznavši da ustavobraniteljski špijuni prate kneginju Ljubicu, koja je često prelazila u Zemun i sastajala se sa sinom, knez Mihailo je majci zabranio da se vraća u Srbiju. Kneginja se takođe nastanila u kući udovice Svirakovice. Teške dane u emigraciji provodila je u društvu sina, kćeri Petrije i neko vrijeme Savke.

Odmah po dolasku u Zemun, 7. septembra, knez Mihailo je uputio protestno pismo Ćamil-paši, zapovjedniku beogradske tvrđave, te ruskom, austrijskom i engleskom konzulu u Beogradu. U pismu je isticao da su u Beogradu postojale dvije partije još prije njegovog dolaska na presto – jedna koja mu je uvijek bila vjerna i druga, koju su predvodili Vučić i Petronijević, koja je uvijek radila protiv njega. Knez je krivio sam sebe, navodeći da je bio dosta popustljiv prema svojim protivnicima, te da je znao koliko je druga struja bila nezadovoljna sa njim, ali da nije ništa preduzeo.


(NASTAVIĆE SE)