Ovogodišnji dobitnik prestižne književne nagrade „Meša Selimović” Igor Marojević ostaće upamćen po tome što je njegova knjiga „Ostaci sveta” trijumfovala ubjedljivo. Roman je objavljen u izdanju „Derete” i dobio je čak dvadeset sedam glasova Velikog žirija „Večernjih novosti” od mogućih šezdeset, dok je drugoplasirana knjiga imala dvostruko manje – trinaest glasova. Nagrađeni roman našeg sagovornika trenutno slovi za jedan od najčitanijih naslova u Srbiji i regionu.
Kako ste odabrali temu zločina dvadesetog vijeka za roman „Ostaci sveta”? Možete li da se sjetite trenutka odluke, onoga što je prevagnulo da počnete da pišete? Kako je izgledalo to što Vi nazivate,,prolaskom kroz sav užas građe”?
– Tek kad sam, početkom vijeka u Barseloni, odlučio da ću pisati prozu o Španskom građanskom ratu, u isti mah sam riješio i da ću pisati prozu o Jasenovcu. Prethodno sam o ustaškom konclogoru dugo prikupljao materijal zbog, bezmalo, nerazumljivosti same stvari, tolikih zvjerstava, ne znajući hoću li štogod činiti s građom. Španski građanski rat je kao jedva razumljivija tema činio okidač narativizovanja Jasenovca. Pravi prolazak kroz sav užas građe je uslijedio prilikom završavanja romana, gdje sam bio prisiljen da uobličujući tekst za srazmjerno kratko vrijeme prođem kroz sav materijal koji sam prikupljao i selektovao godinama, odnosno decenijama. Bogami, rečeni utisci su potrajali i nakon predavanja romana uredniku proze u „Dereti” Zoranu Bognaru, jer jedno vrijeme, gdjegod da vidim baraku, pričinilo bi mi se da sam u jasenovačkom podlogoru tri, blizu lančare i ženskog logora o kojem sam pretežno pisao što se Jasenovca tiče.
˘ Spominjete i otpor publike spram takvih narativa... Šta kažu Vaši čitaoci?
– Nema šta naročito da mi kažu jer sam proučavam ponašanje publike. Ako sam za ranije narative imao sedamdesetak odsto čitateljki i tridesetak odsto čitalaca – a u završna dva dijela svog „Beogradskog petoknjižja”, zbirci priča „Beograđanke” i „Prave Beograđanke”, taj odnos je iznosio blizu čak devedeset: deset – okolnosti su se sasvim preokrenule kada su „Ostaci sveta” u pitanju. Nažalost, većina publike, a ženske pogotovu, koliko god bila brojnija u odnosu na mušku što se tiče proze, u književnoj i paraknjiževnoj fikciji nalazi priliku za zamjenu nemilosrdne stvarnosti nekom ljepšom. Kao čitaoca, mene je mnogo više zanimalo da proniknem u korijen loših stvari koje čine većinu života. I kao neko ko piše, bavim se pretežno njima, čak i u onim rijetkim narativima koji su zahvaljujući pitkim dvosmislenim naslovima, „Laguninoj” moćnoj medijskoj mašineriji i opšteprimamljivim koricama, naišli na široku prijemčivost prije svega ženske publike. Pošto sam svjesno propustio priliku da tada postanem bestseler-pisac, nakon distance mogu reći da je izrazit uspjeh „Beograđanki”, koji je utoliko neobičniji što je posrijedi zbirka priča, kao neuporedivo manje komercijalan žanr od romana, bio prijatan nesporazum.
Zanimljivo je viđenje Vašeg prvog čitaoca romana, dr Igora Perišića, koji kao jednu od najbitnijih osobina vidi poliperspektivnost. I sami kažete da ste istorijskim motivima razvijenim u njemu pristupili sa najmanje dvije ideološki oprečne strane...
– Ne zanima me ideološka monolitnost jer nisam propagandista, nego neko ko piše prozu. Želim da, pišući, i sam bolje shvatim i uzroke zla i poziciju žrtve, što ideološku jednosmjernost čini praktično nemogućom. Igor Perišić je roman nazvao čak postideološkim, e sada, o tome bi trebalo čuti i njega.
M.MILOSAVLjEVIĆ

---

Transparentan sistem glasanja
Kažete da je ambivalentnost prema nagradama i prirođena i stečena za svakog koliko-toliko izgrađenog stvaraoca...
– Riječ je, najprije, o opreci činjenice da je književno stvaranje individualan akt i one da, nagradom, stvaranje može znatno da bude podruštvljeno, znači i kolektivizovano. Mada, ono tome podliježe i pukim objavljivanjem knjige, koje je, na taj način gledano, minijaturna nagrada sama po sebi. Vjerujem da mnogi koliko-toliko izgrađeni stvaraoci osjećaju ambivalentnost, već i prilikom samog publikovanja njihovog djela koja docnije posebno raste ako je ono ovjenčano društvenim priznanjem, posebno bitnim. Takva se dvogubost pervertuje ukoliko je nagrada sporna zbog svog naziva – na primjer, po nekom sumnjivom entitetu ili dijahronijski prekomjerno potvrđenom autoru – ili ako je žiri nestručan, a smanjuje ako je ona nazvana po nespornom piscu poput, u konkretnom slučaju, Meše Selimovića. Sistem glasanja je pritom sasvim transparentan i demokratski, a žiri se sastoji od šezdeset proučavalaca književnosti, kritičara i pisaca, čime se mogući uticaj na rad žirija više nego bitno smanjuje. Ako je sve već tako, rečena ambivalentost apsolutno opada u korist primitka priznanja, samo što laureatu valja da se psihofizički spremi na intenzivan talas eksponiranja po medijima poslije proglašenja dobitnika.