-Preveo sa ruskog i priredio:

VOJIN PERUNIČIĆ


Sredinom juna 1592. godine carica Irina je rodila kćerku, kojoj su na krštenju dali ime Feodosija, što je dalo nadu da car Fjodor neće umrijeti bez naslednika. Taj događaj je učvrstio položaj Borisa Godunova. U slučaju prijevremene smrti cara Fjodora, Boris bi mogao da caruje u ime svoje kćerke (osim toga, nije se mogla isključiti mogućnost da Irina rodi sina). Ali, 25. januara 1594. godine, maloljetna princeza je umrla. Djece više nijesu imali. Četiri godine kasnije, 7. januara 1598. godine, i car Fjodor je umro.

Prije smrti on je „predao skiptar“ carici Irini. Boljarska Duma se zaklela na vjernost Irini u prisustvu patrijarha Jova i episkopa. Narod u Moskvi i u svim ostalim mjestima su priznali njenu vladavinu. Međutim, Irina se odrekla trona. Ona je primila postrig monahinje i otišla u Novodevičanski manastir. Patrijarh Jov je privremeno uzeo na sebe vrhovnu vlast.
Neki boljari su željeli da obnaroduju da je Boljarska Duma privremena Vlada Moskovije. Patrijarh, episkopi i drugi boljari su molili Aleksandru (Irinino monaško ime) da zadrži za sebe titulu carice i preda faktičnu vlast svom bratu Borisu. Ni Aleksandra, ni Boris na to nijesu pristali.

Boris je odlično znao da za to, da ga nacija prizna u svojstvu regenta, da su mu potrebni viši i ozbiljniji razlozi od običnog blagoslova sestre. Novog cara je trebalo izabrati. Neki uticajni boljari su smatrali Boljarsku Dumu dovoljno kompetentnom institucijom za izbor cara. Ali, da bi ga izabrala Boljarska Duma, Boris bi morao dati tom organu dio ustavnih ovlašćenja, koja ograničavaju carsku vlast. Osim toga, da li bi to bilo dovoljno autoritativno, kad bi ga izabrala Boljarska Duma. Jedini način za izbor novog cara, kojega bi priznao cijeli narod, bio je da se sazove nacionalna skupština (državna Staleška skupština).

Kao regent, patrijarh Jov je odmah počeo pripreme. Za carsku krunu su bila tri pretendenta: Boris Godunov, faktički vladar u carstvu u poslednjih deset godina Fjodorovog carovanja, knez Fjodor Mstislavski, najstariji član Boljarske Dume i boljar Fjodor Nikitič Romanov. Postoje dokazi da je među kandidatima bio i Bogdan Beljski.

Osim Beljskog, svi kandidati su mogli da kažu da su u određenom stepenu srodstva sa pokojnim carem Fjodorom. Baba F.I. Mstislavskog bila je sestra od strica cara Ivana IV (Ivana Groznog). F.N. Romanov je bio brat od tetke cara Fjodora. Boris Godunov je bio Fjodorov šura. Na ovim izborima, koji su uspostavljali novu dinastiju, bilo kakva veza sa dinastijom, koja se prekidala, mogla je psihološki da pomogne kandidatu. Zato Beljski nije imao nikakve šanse na izborima. Mstislavski je imao manju popularnost od Fjodora Romanova (koji je rođen otprilike 1554. godine), razgovorljivog, pametnog i čestitog čovjeka sa jakom voljom, kojega su u mladosti smatrali sjajnim momkom u Moskvi.

Tako je izbor sveden na dva kandidata – Borisa Godunova i Fjodora Romanova. Borisov položaj je bio mnogo povoljniji, jer se on već nekoliko godina nalazio na vrhu vlasti i bio je poznat kao iskusan i nadaren rukovodilac. Mnogima je izgledalo sigurnije da se ne mijenja postojeći poredak. Pored toga, Boris je imao više, nego Fjodor Romanov, pristalica među plemićima i velikim brojem poslanika, zahvaljujući predstavnicima administracije, koji su mu bili vjerni.

Zvanično Boris nije uopšte uzimao učešća u predizbornoj kampanji. Za njega su radili njegovi rođaci i prijatelji. On je otišao u ćeliju na teritoriji Novodevičanskog manastira i dao je do znanja patrijarhu da neće prihvatiti tron. On je išao na rizik, ali je želio da se izdigne iznad političke borbe i zauzme poziciju nezamjenjivog lidera, kojega nacija mora priznati bez bilo kakve agitacije sa njegove strane.

Atmosfera u Moski je postajala napeta. Andrej Sapega, litvanski starješina Orše, grada pored moskovske granice u pravcu Smolenska, dobio je informaciju od svojih doušnika da veći dio boljara podržava kandidaturu Fjodora Romanova, ali većina plemića, strelaca i kneževskih namjesnika Borisa Godunova.


(Nastaviće se)

---