Nesumnjivo je da ćemo 2020. godinu pamtiti po pandemiji korona virusa i truditi se da je zaboravimo. Ali bilo je još velikih događaja.

Godina na izmaku bila je kao nijedna druga u bliskoj prošlosti. Korona virus zarazio je više od 80 miliona ljudi, uticao na više od 80 odsto poslova na svijetu, zatvorio milione ljudi u karantine.

Ali ni globalna pošast – pandemija korona virusa – nije ujedinila čovječanstvo.

Oružani sukobi, ubistva, nasilje, nemiri, protesti, ali i prirodne katastrofe, obilježili su 2020. godinu podjednako kao borba protiv Kovida-19.

Iako je teško u to povjerovati, bilo je i lijepih stvari, pozitivnih priča.

Planeta je konačno prodisala, jer su stale fabrike, drumski, željeznički i avio-saobraćaj.



Klimatske promjene i uticaj korone

Naša planeta odavno vapi za pomoć.

Ali zdravstvena kriza u vidu globalne epidemije korona virusa donijela je i nešto dobro – gradovi su se, bar na neko vrijeme, oslobodili smoga.

Tako su, recimo, stanovnici Pundžaba na sjeveru Indije, prvi put poslije 30 godina mogli da vide vrhove Himalaja, udaljene više od 200 kilometara.

Los Anđeles, grad poznat ne samo po Holivudu, već i po ogromnoj količini smoga, prvi put u poslednjih nekoliko decenija u martu je mogao da diše.

Martovska mjerenja Agencije za zaštitu životne sredine su pokazala da je vazduh u tom gradu najčistiji još od 1995. godine.
Međutim, da je stanje u vezi sa klimatskim promjenama na Zemlji vrlo loše svjedoči i apel generalnog sekretara Ujedinjenih nacija Antonija Gutereša koji je 12. decembra pozvao sve zemlje da proglase klimatsko vanredno stanje.

Kritikovao je bogate zemlje zbog toga što od novca namijenjenog za oporavak od pandemije na fosilna goriva troše 50 odsto više nego na niskougljenične energente.

UN su saopštile da nam prijeti još novih epidemija u budućnosti ako nastavimo da istrebljujemo životinje, ugrožavamo njihova staništa, iscrpljujemo prirodne resurse.

Slične riječi, još početkom godine, uputio je čuveni prirodnjak ser Dejvid Atenboro: „Nastupila je klimatska kriza”.

Upravo je 94-godišnji ser Dejvid bio jedna od vijesti godine kada je otvorio instagram profil i za samo nekoliko sati je srušio rekord, postavši najpraćenija poznata ličnost na ovoj društvenoj mreži.

Zajedno sa princom Vilijamom, Atenboro je krajem godine ustanovio novu nagradu Ertšot – za spas životne sredine, što bi, nadaju se, jednog dana mogla da postane Nobelova nagrada za ekologiju.

Ove godine objavljen je dramatičan podatak iz jedne studije da je australijski Veliki greben ostao bez više od polovine korala od 1995. godine, jer je more postalo toplije zbog klimatskih promjena.

Požari u Australiji, prema procjenama naučnika, ubili su tri milijarde životinja, a pojedinim vrstama prijeti istrebljenje.

Rat u Nagorno-Karabahu

Pred kraj 2020. godine Jermenija i Azerbejdžan obnovili su oružani sukob zbog teritorije Nagorno-Karabah, oko koje se spore više decenija.

Ratna dejstva počela su 27. septembra, a okončana, uz rusko posredovanje, 10. novembra.

Tačan broj poginulih u šestonedjeljnom sukobu još nije saopšten, a krajem oktobra ruski predsjednik Vladimir Putin rekao je da je život izgubilo oko 5.000 vojnika na obje strane, kao i nekoliko stotina civila.

Sporazum je različito doživljen. U Bakuu, glavnom gradu Azerbejdžana, i drugim mjestima ljudi su slavili, a u Jermeniji bijes.

Jermenski premijer Nikol Pašinjan nazvao je sporazum „nevjerovatno bolnim i za mene i za naš narod”, a u Jerevanu su izbile demonstracije.

Demonstranti su u naletu gnjeva upali u parlament, tražeći ostavku premijera.

Mirovni sporazum, koji su potpisali ruski predsjednik Vladimir Putin, azerbejdžanski predsjednik Ilham Alijev i jermenski premijer Nikol Pašinjan, podrazumijeva da Azerbejdžan zadrži područja u Nagorno-Karabah koja je zauzeo tokom sukoba.

Jermenija se saglasila da se povuče iz nekoliko drugih susjednih oblasti.

Tokom televizijskog obraćanja, predsjednik Putin je rekao da će ruski mirovnjaci, oko 2.000 vojnika, biti raspoređeni duž linije fronta.

Dio njihove uloge biće čuvanje koridora, koji povezuje glavni grad Nagorno-Karabaha, Stepanakert, sa Jermenijom.

Sukob Jermenije i Azerbejdžana oko teritorije Nagorno-Karabaha jedan je od najdužih u Evropi i traje još iz vremena kada su obje zemlje bile dio Sovjetskog Saveza.

Vlasti Nagorno-Karabaha proglasile su nezavisnost 1991. godine, ali većina zemalja ne priznaje tu odluku.

Nagorno-Karabah pretežno naseljavaju Jermeni, ali Azerbejdžan smatra ovu oblast dijelom države.

Krajem 1980-ih i početkom 1990-ih godina Jermenija i Azerbejdžan su šest godina ratovali, a tada je poginulo oko 30.000 ljudi na obje strane.

Amerika – ubistvo Flojda i Bajdenova pobjeda

Sjedinjene Američke Države imale su jednu od najturbulentnijih godina u novijoj istoriji.

Zemlja sa najvećim brojem zaraženih i umrlih od korona virusa u svijetu, suočila se sa ozbiljnom ekonomskom krizom, ali i dubokom podjelom na one koji su za Donalda Trampa i one koji su protiv.

Tijesna predsjednička izborna utakmica Donalda Trampa i protivkandidata Džozefa Bajdena, a potom napeto prebrojavanje glasova u ključnim državama koje odlučuju o pobjedniku, rezultirala je još dubljim podjelama.

Dosadašnji predsjednik Donald Tramp odbio je da prizna poraz, govoreći o „izbornim prevarama” i „namještanjima”, podnio je i sijaset tužbi, ali nije uspio da dokaže tvrdnje.

Bajden, kandidat Demokratske stranke, osvojio je komotnu većinu elektorskih glasova – za pobjedu je potrebno 270 tih glasova – i 20. januara biće inaugirisan u 46. predsjednika SAD.

Pandemija je uticala na to da predsjednički izbori budu kao nijedni do sada – nije bilo velikih predizbornih skupova, a cijela kampanja prebačena je na društvene mreže.

Ostala je upečatljiva fotografija kako Džozef Bajden prihvata predsjedničku nominaciju u skoro praznoj prostoriji.

Kampanju je obilježila i vijest da su Donald Tramp i supruga Melanija zaraženi korona virusom, ali se on vrlo brzo poslije liječenja u bolnici vratio u sedlo.

Stručnjaci smatraju da ima više razloga Trampovog poraza, ali gotovo svi u prvi plan ističu način na koji je vodio bitku protiv pandemije.

„Jasno je da je uticaj pandemije znatno naštetio Trampu”, kaže Alan Abramovic, profesor političkih nauka na koledžu Emori.

„Tramp nije uspio da uvede adekvatne mjere i donekle je unižavao smjernice zdravstvenih radnika, poput fizičkog udaljavanja i nošenja maski”, kaže on.

Ironično, dodaje Abramovic, ljudi se u krizi obično okupljaju iza predsjednika.

„Da se gospodin Tramp ozbiljno i efikasno uhvatio u koštac sa pandemijom, mislim da bi prilično lako pobijedio na izborima”.

Pandemija je takođe izazvala privredni pad.

Alan Lihtman, istoričar koji je osmislio sistem „13 ključeva”, koji je tačno predvidio svaku predsjedničku trku od 1984. godine, prognozirao je Bajdenovu pobjedu na osnovu nekoliko faktora, među kojima su i kratkoročni i dugoročni privredni efekti.

„Upravo je Trampov neuspjeli odgovor na pandemiju rezultirao njegovim porazom”, kaže profesor Lihtman, profesor istorije na Američkom univerzitetu.

„Tramp je umanjio značaj pandemije i nije uspio brzo da suzbije zarazu”, što ga je, dodaje Lihtman, „koštalo kratkoročnog i dugoročnog ekonomskog ključa”.

U godini izbora, drugi događaj je zapalio SAD.

Bilo je to ubistvo Afroamerikanca Džordža Flojda.

Policajci u Mineapolisu su prilikom privođenja Flojda preokračili silu, a jedan od njih je ovom muškarcu stavio koljeno na vrat.

„Ne mogu da dišem, ne mogu da dišem!”, panično je izgovarao Flojd, ležeći na asfaltu dok mu je policajčevo koljeno prikliještilo vrat.

Flojd je potom umro u policijskom pritvoru, što je pokrenulo masovne antirasističke proteste širom SAD, ali i svijeta.
Pokret „Životi crnaca su važni” bio je odgovor na policijsko nasilje prema crncima.

Ali protesti su u pojedinim gradovima i mjestima pretvoreni u nasilje i pljačku.

Teroristički napadi u Evropi

Cijelu Francusku, ali i Evropu i svijet šokirao je slučaj u Parizu 16. oktobra kada je profesor Samuel Pati svirepo ubijen.

Nastavnik je pronađen obezglavljen.

Pati je prethodno na časovima o slobodi govora pokazivao učenicima karikature proroka Muhameda, a đacima muslimanske vjeroispovijesti je uvijek govorio da ne gledaju.

Samo dvije nedjelje kasnije novi teroristički napad – u Nici.

Napadač je obezglavio stariju ženu uzvikujući „Alahu Akbar”, da bi potom ubio još jednu ženu i muškarca u crkvi u Nici.

Policija sumnjiči tri osobe za napad, a prvi osumnjičeni je 21-godišnji Tunižanin.

Početkom novembra i glavni grad Austrije bio je mjesto terorističkog napada.

U Beču je 2. novembra poginulo pet ljudi, među kojima i napadač, a ranjeno je više od 20 ljudi.

Za napade je odgovoran Albanac porijeklom iz Sjeverne Makedonije – Kujtim Fejzulaj.

Austrijska policija i dalje vodi istragu i privodi osumnjičene kao moguće pomagače.

Protesti u Bjelorusiji

Aleksandar Lukašenko je poslije predsjedničkih izbora u Bjelorusiji 9. avgusta proglasio pobjedu.

Tako je počeo šesti mandat na mjestu predsjednika.

Bio je to okidač za velike proteste opozicije u Minsku i drugim gradovima Bjelorusije koji su Lukašenkov režim optužili za izborne mahinacije.

Lukašenko je, u međuvremenu, zabranio proteste, dajući ovlašćenja policijskim snagama da ih razbiju uz upotrebu sile.

Njegova protivkandidatkinja Svetlana Tihanovskaja tvrdila je da je ona pobjednica, a Lukašenko je odgovorio represijom – hapšenjem opozicionih prvaka i demonstranata.

Gotovo svi vodeći opozicioni političari, među kojima i Tihanovskaja, bili su prinuđeni da napuste zemlju, a neki oh njih su, poput Marije Kolesnikove, uhapšeni.

Evropska unija je, u međuvremenu, saopštila da ne priznaje Lukašenka za predsjednika, uvela je i nove sankcije Bjelorusiji, odnosno Lukašenku i krugu njegovih saradnika.

Ne mareći za to, Lukašenko je iznenada organizovao sopstvenu inauguraciju na kojoj je optužio Zapad za dvostruke aršine i miješanje u unutrašnje stvari Bjelorusije.

Protesti u Bjelorusiji su nastavljeni, a policija, koja je čak dobila dozvolu da puca, primjenjuje brutalne metode prema demonstrantima.

London: Doviđenja Briselu

Velika Britanija je 31. januara 2020, poslije 47 godina, zvanično izašla iz Evropske unije.

Bio je to rezultat referenduma od kojeg je prošlo 4,5 godina ili 1.645 dana.

Poslije višemjesečnih teških pregovora, koji su u jednom trenutku dovedeni u pitanje, Velika Britanija i Evropska unija su u minut do 12 ipak postigli trgovinski sporazum.

Bez trgovinskog sporazuma mogle su da budu uvedene carine – naknade na robu koja se kupuje i prodaje između dvije strane, a kao posledica toga moglo je da dođe do rasta cijena određenih proizvoda.



Princ Hari i Megan Markl odstupili sa svih kraljevskih dužnosti

Vijest koja je odjeknula svijetom poput bombe i ostavila u čudu čitavu javnost. Princ Hari i vojvotkinja od Saseksa Megan Markl odlučili su da odstupe sa svih kraljevskih dužnosti i započnu samostalan život. U istoriji britanske krune slična stvar se nikada nije dogodila, pa je istup mladog bračnog para doveo čitavu porodicu u nezavidnu situaciju.

Spekulisalo se da je Megan sistematično udaljavala Harija od porodice, a javnost je praktično svu krivicu svalila na bivšu glumicu. Međutim, mnogi su ih i branili. I sam princ Hari je svojim stilom života oduvijek odskakao od uobičajenog formalnog ponašanja kraljevića i često podsjećao da su mediji i pritisci doveli do smrti njegove majke Dajane.

Najvažnija reakcija danima se čekala, reakcija 93-godišnje kraljice Elizabete. Naposletku, ona je podržala unuka i mladu snahu, poručivši da razumije njihove motive za tako radikalan potez. Hari i Megan izgubili su titulu „njihovo visočanstvo”, novac iz javnih fondova za svoje dužnosti i prestali da predstavljaju kraljicu.

Likvidacija generala Kasema Solejmanija

Početkom godine američki dronovi izveli su napad na aerodrom u Bagdadu i pogodili kolonu automobila. Među petoro žrtava bio je i iranski general Kasem Solejmani, komandant jedinica za specijalne operacije.

U momentu vrlo povišenih tenzija između Irana i SAD, ubistvo, među Irancima vrlo poštovanog generala dovelo je svijet na ivicu novog bliskoistočnog rata. Dok je američki predsjednik Donald Tramp navodio da je Solejmani odgovoran za smrt mnogo Amerikanaca, zvanični Teheran prijetio je osvetom, optužujući Vašington za terorizam.

Kasem Solejmani važio je za bliskog saradnika iranskog vjerskog vođe, ajatolaha Alija Hamneija, i smatran je za mogućeg budućeg iranskog lidera. Iako nije završio vojne škole, neprijatelji su ga poštovali kao vrhunskog stratega. Bez religijskog obrazovanja za vrhovnog iranskog ajatolaha bio je „živi mučenik” Islamske revolucije.

(Bi-Bi-Si–RTS)

---

Zemljotresi i požari
Tursku su ove godine pogodila dva snažna zemljotresa, a u nesrećama je poginulo oko 150 ljudi.
Najprije je 24. januara razorni zemljotres, jačine 6,9 jedinica Rihterove skale, pogodio istok Turske kada je poginulo više od 40 ljudi.

Drugi jak zemljotres, jačine 6,6 stepeni Rihterove skale, 30. oktobra je pogodio turski obalski grad Izmir i grčko ostrvo Samos.

U Izmiru je bilo više od 100 mrtvih, a bilo je i mnogo srušenih zgrada.

Još dvoje tinejdžera je poginulo na grčkom ostrvu Samos.

Ali bilo je i čudesnih momenata, kada su spasioci u dva dana iz ruševina izvukli dvije djevojčice koje su preživjele katastrofu.

Svijet je bio potresen i slikama iz Australije i iz Pantanala, najveće močvarne oblasti na svijetu.

Požari u Australiji, najveći u novijoj istoriji, progutali su gotovo 30 miliona hektara šume, a naučnici procjenjuju da je izgubljeno čak tri milijarde životinja.

Najveću tropsku močvaru na svijetu, koja se prostire centralnim Brazilom i oblastima u susjednoj Boliviji i Paragvaju, u oktobru su zahvatili veliki požari.

Riječ je o najgorim požarima koji su pogodili ovu oblast poslednjih decenija, a šteta načinjena flori i fauni izaziva zabrinutost. U močvari je vatra zahvatila oblast veću od 29.000 kvadratnih kilometara, prema tvrdnjama brazilskih vlasti – što je više nego tri puta više od gradske oblasti Njujorka, a procjenjuje se da čini 19 odsto ukupne oblasti Pantanala.


Eksplozija u Bejrutu, trovanje Navaljnog
U snažnim eksplozijama lučkih skladišta u Bejrutu 4. avgusta poginulo je najmanje 158 osoba, a više od 6.000 je povrijeđeno.

Na desetine hiljada ljudi ostalo je bez domova.

Gotovo 3.000 tona amonijum nitrata – koji je dopremljen brodom u Bejrut prije šest godina i ostavljen u jednom skladištu – prouzrokovalo je eksploziju koja je razorila glavni grad Libana.

Bila je to najveća nenuklearna eksplozija u istoriji čovječanstva.

Vodeći ruski opozicionar Aleksej Navaljni vodi bitku da dokaže tvrdnje da su u avgustvu, pred let iz Sibira do Moskve, ruski agenti pokušali da ga ubiju po nalogu predsjednika Vladimira Putina.

Navaljni je navodno otrovan nervnim agensom novičok, a četiri nedjelje je bio na liječenju u bolnici u Berlini.

Zapadni stručnjaci su rekli da su utvrdili da Navaljni jeste bio otrovan, ali Putin odlučno negira da ruski državni organi imaju bilo kakve veze sa tim.


Čovječanstvu prijete novi virusi
Čovječanstvo se suočava sa velikim brojem novih i potencijalno fatalnih virusa koji nastaju u afričkim tropskim šumama, tvrdi profesor Žan-Žak Mujembe Tamfum, koji je 1976. godine bio u timu ljekara koji je otkrio virus ebole.

Mujembe kaže da će se pojavljivati novi patogeni i da je to prijetnja za čovječanstvo. On je kao mlad naučnik uzeo prve uzorke krvi oboljelih od tada misteriozne bolesti koja je dovela do krvarenja i smrti oko 88 odsto pacijenata i 80 odsto osoblja bolnice u misiji u Jambuku, kada je ebola prvi put otkrivena.

Svijet i danas mora da se osloni na afričke naučnike u Kongu i drugdje kao na stražare koji će upozoriti na nove bolesti. Mujembe za Si-En-En upozorava na mnoge zoonotske bolesti, odnosno bolesti koje sa životinja prelaze na ljude, kao što su žuta groznica, razni oblici gripa, bjesnilo, bruceloza i Lajmska bolest.

Mujembe smatra da bi neke buduće pandemije mogle biti još gore pandemije korona virusa.

Prema istraživanju Marka Vulhausa, profesora epidemiologije zaraznih bolesti na univerzitetu u Edinburgu, godišnje se otkrije tri do četiri nova virusa, a većina potiče od životinja.

Stručnjaci smatraju da je sve veći broj novih virusa rezultat prije svega ekološkog uništenja i trgovine divljim životinjama. Pošto njihova prirodna staništa nestaju, životinje kao što su pacovi, šišmiši i insekti preživljavaju tamo gdje su veće životinje uništene. Manje životinje mogu da žive sa ljudima i sumnja se da one prenose nove bolesti na čovjeka.