-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Čak se i u nepristrasnoj drvosječinoj priči nazire mogućnost izvrtanja istine. Kurosava time želi da kaže da stvarnost ili istina ne postoje nezavisno od ljudske svijesti, identiteta i opažanja. „Rašomon” je, kinematografski gledano, remek-djelo a Kurosava je zahvaljujući njemu postao svjetski priznat reditelj. Sve četiri priče odlikuje jedinstven stil koji odgovara karakteru pripovjedača, ali je film u cjelini osoben po brojnim komplikovanim snimcima u pokretu koje je napravio snimatelj Kazuo Mijagava (1908–1999), zadivljujuće ritmičnoj montaži i tematski značajnoj dubinskoj kompoziciji kadra. Kamera kao da se neprekidno kreće, nerijetko silovito, a „stvarnost” sa stanovišta pojedinačnih pripovjedača Kurosava često prikazuje subjektivnim kadrovima. Ironično je to što su se Japanci snebivali da pošalju „Rašomona” na festival u Veneciji, smatrajući da ga stranci neće ispravno doživjeti. Činjenica da je film nagrađen Zlatnim lavom istovremeno ih je i zapanjila i oduševila, ali industrija nije časila časa da taj uspjeh iskoristi. Japanci se od 1951. pa sve do danas redovno prijavljuju za učešće na međunarodnim filmskim festivalima, a njihova kinematografija priznata je i cijenjena u čitavom svijetu. Između 1951. i 1965. otvorila su se nova velika izvozna tržišta a japanski filmovi su, festival za festivalom, osvajali nagrade, te je japanski film doživio preporod kakav nije zabilježen u istoriji bilo koje nacionalne kinematografije. U tom periodu su svoje najbolje radove ostvarili afirmisani reditelji poput Mizogučija i Ozua, a relativno novi reditelji, poput Kurosave, Šindoa, Ičikave i Kobajašija, snimili su filmove koji spadaju u svjetske klasike. Kurosava je na Zapadu postao najpoznatiji japanski reditelj, možda zato što su njegova ostvarenja, po konstrukciji, više nalikovala zapadnjačkim nego filmovi njegovih kolega. Nakon „Rašomona”, ekranizovao je „Idiota” (1951) Dostojevskog i snimio izvanredni šomin-geki „Živeti” (1952), fatalističku, ali u krajnjoj liniji afirmativnu priču o poslednjim mjesecima jednog birokrate nižeg ranga koji umire od raka. Kurosava je 1954. napravio epski džidai-geki „Sedam samuraja”, koji mnogi kritičari smatraju njegovim najboljim djelom. Produkcija je trajala više od osamnaest mjeseci. Taj spektakularni i duboko human film govori o seocetu koje angažuje sedmoricu nezaposlenih samuraja da ga brane od najezdi razbojnika. Radnja se odvija u Japanu XVI vijeka, u vrijeme kad samuraji kao društvena klasa progresivno izumiru, u stvari, sami razbojnici su samuraji bez posla. Kao epsko ostvarenje, „Sedam samuraja” neosporno stoji rame uz rame s najboljim Grifitovim i Ejzenštajnovim filmovima.

U kinematografskom pogledu, to je čudesno djelo. Po ocjeni nekolicine kritičara, čitav film je tapiserija pokreta. Komplikovani kadrovi u pokretu, nadmeću se s podjednako složenom i dinamičnom montažom da bi stvorili dominantan ritam koji podsjeća na rat sa sve kraćim periodima mira. Za bitku između razbojnika i samuraja, kojom se film završava, Kurosava je pripremio montažnu sekvencu koja se po kombinovanju brzih pokretnih kadrova i telefoto zumova radnje pri raznim stepenima usporavanja kamere može uporediti s pokoljem na stepeništu u Odesi u „Potemkinu”. Film „Sedam samuraja” stekao je svjetsku slavu, dobio je nagradu Kinema Jumpo u Japanu, Srebrnog lava u Veneciji i nagradu Američke akademije za najbolji strani film. Džon Sterdžes je napravio rimejk kao „Sedmorica veličanstvenih” (1960), s tim da je radnja preseljena na američki Zapad. Kurosava je pedesetih snimio još jedno remek-djelo, sjajnu adaptaciju Šekspirovog „Magbeta” u formi džidai-gekija čija se radnja odigrava u srednjovekovnom Japanu. Uprkos kulturnom izmještanju, „Krvavi presto” (1957) možda je najbolja ekranizacija jednog Šekspirovog komada. Natprirodni element drame naglašen je umjerenim korišćenjem ritualizovanih konvencija klasičnog teatra no i eksterijerima snimljenim u maglovitim šumama u okolini planine Fudži. Kao i „Sedam samuraja”, „Krvavi presto” završava se složenom montažnom sekvencom u kojoj gospodar Vašizu (Toširo Mifune), kao pandan Magbetu, gine proboden mnoštvom odapetih strijela.


(Nastaviće se)

---