-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Smrt Josifa Visarionoviča Staljina marta 1953. godine omogućila je postepenu normalizaciju jugoslovensko-sovjetskih odnosa. S obzirom na gotovo apsolutnu vezanost Bugarske za SSSR, Sofija je (kao i uostalom i ostali centri u lageru) bez mnogo kalkulacija otpočela proces revizije odnosa prema Beogradu. Između dvije balkanske države ponovo je, ne prvi put u 20. vijeku, započeto obnavljanje srušenih mostova.

Već u jesen 1953. godine normalizovani su diplomatski odnosi između dvije zemlje, odnosno došlo je do ponovnog podizanja nivoa diplomatskih odnosa na nivo ambasadora. Krajem oktobra te godine Sofija je dala agreman za diplomatu (radilo se o Miti Miljkoviću) kojeg je predložila jugoslovencka strana, pa je Jugoslavija ponovo imala ambasadora u Sofiji. Istovremeno, u Jugoslaviji je registrovano obustavljanje antijugoslovenske propagande u bugarskoj štampi, koja je bila karakteristična za period do Staljinove smrti. Već naredne godine

dvije zemlje su obnovile trgovinsku razmjenu, a započela je i saradnja u oblasti kulture i sporta.

Važan prilog normalizaciji odnosa dvije zemlje predstavljala je bugarska odluka o zabrani rada jugoslovenskim političkim emigrantima u Bugarskoj u jesen 1954. godine. Obustavljeno je i publikovanje emigrantskog lista „Napred”. Vlko Červenkov je o tome obavijestio jugoslovenckog ambasadora u Sofiji, Mitu Miljkovića, dodajući da je bilo „dosta međusobnih svađa”.

Ukidanje lista „Napred”, preduzeto je u sklopu više mjera, koje je donio Politbiro Centralnog komiteta BKP 15. oktobra 1954. godine. Pored obustavljanja izlaženja lista „Napred”, odlučeno je i da se prekine sa „neprijateljskim karakterom“ radijskih emisija u Bugarskoj o Jugoslaviji, da Ministarstvo spoljnih poslova i Ministarstvo spoljne trgovine „energično preduzmu inicijative za oživljavanje i jačanje kulturnih i trgovinskih veza sa Jugoslavijom“, da se obnovi bugarsko-jugoslovenska sekcija pri Komitetu za kulturne veze sa inostranstvom, te da se „drugovima politemigrantima“ obrazloži bugarska orijentacija ka poboljšanju odnosa sa Jugoslavijom.

Miljković u svom dnevniku prenosi utisak da je bugarska javnost „iskreno pozdravila Beogradsku deklaraciju“. Ovo zadovoljstvo bugarske javnosti rezultatima samita Tito–Hruščov u Beogradu 1955. godine, bilo je praćeno većim brojem tekstova u bugarskoj štampi o jugoslovenckoj spoljnoj politici i „privrednim uspjesima“ Jugoslavije.

U jednoj jugoslovenskoj analizi jugoslovencko-bugarskih odnosa iz decembra 1955. godine istaknuto je da je tok normalizacije odnosa Beograda i Sofije bio „relativno brži“ u odnosu na rekoncilijaciju režima u Jugoslaviji sa drugim državama socijalističkog lagera. Istaknuto je da za razliku od nekih (nije precizirano kojih) istočnoevropskih zemalja, u Bugarskoj nije bilo disonantnih tonova u pogledu politike prema Jugoslaviji, što je značilo da je cjelokupno bugarsko rukovodstvo stalo iza novog kursa prema Jugoslaviji. Navedeno je i da su u procesu normalizacije odnosa dvije zemlje inicijative prije svega dolazile iz Sofije. U ovoj analizi posebno je podvučena uloga Vlka Červenkova u normalizaciji odnosa dvije zemlje. Iznijeto je da je prvi čovjek Bugarske komunističke partije u razgovoru sa jugoslovenckim ambasadorom Miljkovićem iznio javnu samokritiku u vezi sa kominformovskom kampanjom protiv Jugoslavije. Červenkov je, saznajemo u istom izvoru, uvjeravao Miljkovića da će se Sofija bespogovorno držati Beogradske deklaracije Tita i Hruščova, obećavajući jugoslovenskom ambasadoru da će bugarska strana ispraviti greške prema Jugoslaviji počinjene u prošlosti.

Normalizaciju odnosa Jugoslavije i Bugarske na državnom nivou pratilo je i uspostavljanje odnosa dvije partije – Bugarske komunističke partije i Saveza komunista Jugoslavije. Važan korak u tom pravcu predstavljala je posjeta visoke delegacije BKP, predvođene prvim sekretarom partije Todorom Živkovim, Beogradu i njihov sastanak sa predstavnicima Saveza komunista Jugoslavije – Aleksandrom Rankovićem, Mošom Pijadom, Mijalkom Todorovićem, Uglješom Danilovićem i Dobrivojem Vidićem, oktobra 1956. godine.


(Nastaviće se)

---