Dok su Petrograd i Pariz ulogu Porte shvatili kao minornu, ministre spoljnih poslova Gorčakova i Aleksandra Valevskog posebno je zabrinula depeša austrijskog ministra Buola, u kojoj je navodio da će austrijska vojska pomoći beogradskom paši, u slučaju opasnosti i ukoliko on bude zatražio pomoć. Stav Austrije otkrio je karte Rusije i Francuske i njihove interese u podržavanju promjena u Srbiji. Gorčakov je u ovom pitanju vidio direktno kršenje Pariskog mirovnog ugovora, dok je grof Valevski odmah zatražio izjašnjavanje Rusije u slučaju rata. Upravo na tom primjeru jasno se vidi da su Francuzi podržali promjene u Srbiji, u nadi da će se Austrija vojno umiješati, čime bi i Rusija eventualno stupila u rat. Međutim, ruski ambasador u Parizu dobio je naređenje da ne daje nikakva prevremena obećanja, dok je Gorčakov preko poslanika u Beču poslao oštru notu austrijskoj vladi. Zvaničan stav Rusije umnogome je uticao na smirivanje Austrije, ali i razočaranje Francuske. U Petrogradu su shvatili da bi novi rat za Rusiju bio poguban i da se pitanje promjene dinastije u Srbiji mora riješiti na miran način i u što skorijem roku. Rusi su dobro znali da će Beč morati da prizna promjene u Srbiji i povratak dinastije Obrenović, jer se svakog dana iščekivao ustanak italijanskih pokrajina i mogući rat sa Francuskom.
Zategnuti odnosi između velikih sila, posebno između Francuske i Austrije, bili su dobar razlog i za britansku intervenciju kod Porte za priznavanje novog poretka u Srbiji i povratka Obrenovića. Iako je knez Miloš u britanskim izvještajima jasno nazivan „ruskim partizanom”, u tom trenutku nijednoj od velikih sila nije odgovaralo produbljivanje krize u Srbiji. Petrograd je proglasio veoma važnu diplomatsku pobjedu, jer je ova promjena samo pogodovala ruskim interesima. U zvaničnim ruskim krugovima smatralo se da promjena kneza Aleksandra Karađorđevića i povratak na presto dinastije Obrenović znači i povratak jačeg ruskog uticaja u Srbiji i na Balkanu. Rusija je bila posebno zadovoljna jer su francuski predstavnici, podržavajući povratak Obrenovića, podržavali i ruske interese. Da bi se očuvao mir, Porta je morala da prizna izbor Miloša Obrenovića za kneza, u januaru 1859. godine.
U vrijeme održavanja Svetoandrejske skupštine knez Miloš Obrenović bio je u Bukureštu. Skupštinska deputacija je 14. januara 1859. godine stigla u prestonicu Vlaške i obavijestila kneza o skupštinskim odlukama. Narednog dana, knez je telegrafom poslao depešu da do povratka u Srbiju za svog mjestozastupnika postavlja Stevču Mihailovića, a polazak iz Bukurešta najavio je za 20. januar 1859. godine. U Srbiji su izvršene opsežne pripreme, od Kladova do Beograda, za doček starog kneza, koji je u Beograd stigao 6. februara. Iste večeri, na knežev lični poziv, u Topčiderski konak stigao je ruski konzul Milošević. Prva diplomatska posjeta starom knezu, njegov prisan razgovor sa ruskim konzulom i kneževa zahvalnost ruskoj podršci bili su jasan znak spoljnopolitičke orijentacije Srbije. Narednog dana kneza su posjetili svi inostrani konzuli i Osmanpaša, zapovjednik beogradske tvrđave. Na Kalemegdanu je 9. februara pročitan sultanov berat, kojim je Miloš potvrđen u kneževskom dostojanstvu, a knez je istog dana potpisao „Proklamaciju svemu narodu srbskom”, istakavši da će zemljom vladati kao nasledni knez, te da je njegov sin Mihailo zakoniti naslednik prestola i budući srpski vladar. Rusija je u potpunosti podržala kneževu inicijativu u pogledu naslednosti prestola. U Petrogradu su smatrali da je Porta sama, u vidu berata, proglasila nasledno kneževsko dostojanstvo u porodici kneza Miloša još za vrijeme njegove prve vladavine. Gorčakov je bio mišljenja da to što je u „tradiciji srpskog naroda da sam sebi bira glavu ne može biti prepreka za već proglašenu naslednost”.
Iako u poodmaklim godinama, knez Miloš je odmah pokazao da ima namjeru da nastavi tamo gdje je stao 1839. godine.
PRIREDIO:
MILADIN VELjKOVIĆ
(Nastaviće se)

---