-PIŠE: PROF. DR DRAGAN KOPRIVICA

Motiv čovjeka na kamenu, čovjeka i kamena, u prožimanju i fazama prijateljstva i neprijateljstva, obilježio je važan dio pjesničkih traganja Đurića, ali i njegove prozne sadržaje u knjizi „Roman ti pričam“. On i kroz žanrovske varijante ostaje vjeran kamenu, koji nosi tajnu identiteta prirode i brojnih likova zavičaja, iz kojeg je i započeo Đurićev životni i pjesnički put, zavičaja koji je njegova polazišna tačka, i tačka doživotnog vraćanja kao svevremena duhova vertikala.

U ovoj vizuri možemo govoriti i o Đurićevoj pjesničkoj i proznoj Sagi o kamenu, metafori življenja i postojanja, o kamenu od kojeg se prvenstveno učilo stavu o životu, otporu svemu što potire ljudsko trajanje i ličnost. Kamen je svojevrsni kumir iz rodnog kraja, kojem se junaci prilagođavaju jer su i sami sa kamena, svjesni da će se kamenu i vratiti da bi zatvorili svoj životni krug. Pjesnik zato kao narodni tribun i progovara glasom svog kraja praveći pjesničku himnu kamenu i njegovoj snazi, dokazujući da kamen, u duhu tenovskog tumačenja, rađa i pjesnike i mislioce.

Upravo otud, kako smo već naveli, i naslov pjesničke zbirke, i čitava lepeza pjesama posvećenih kamenu, uz uspjele pjesničke vizije, varijacije na temu i bogatstvo metafora. Mada kamen, kao simbol, motiv i tema provijava i u nekim drugim, autor je napisao jedanaest pjesama u kojima konkretizuje pjesnička traganja i varijacije: „Kameni jahači“, „Kameni prag“, „Kameni preci“, „Izvorkamen“, „Ugrađen u zidine“, „Kameni trag“, „Do krova“, „I opet umrijeti“, „Crne čizme“, „U zavičaju od kamenja“ i „Duša među kamenjem“.

Prvih šest pjesama Đurić je grupisao u okviru četvrtog ciklusa „Božja djeca“, a ostalih pet su rasijane kroz cikluse. U cilju bolje koherencije poetskog štiva u cjelini, kao i isticanja značaja pjesama na navedenu temu, pri čemu je po prvoj i cjelokupna zbirka i dobila naziv „Kameni jahači“, bilo bi preporučljivo svih jedanaest pjesama fokurisati u jedan, i to prvi ciklus knjige, što bi samoj knjizi i dalo poseban pečat i eho naslova.

U stalnom vraćanju kamenu kao simbolu svog zavičaja, i istovremeno izvorištu pjesničkog nadahnuća, Đurić „Kamenim jahačima“ pravi moćnu paralelu između materijalnog i duhovnog, apostrofira dualitet božanskog i ljudskog udjela u kreiranju univerzuma, i riječi i kamena u njemu, pri čemu riječ i kamen predstavljaju temelje ljudskog postojanja.

Iščitavajući stihove nadahnute, filozofski intonirane pjesme „Kameni jahači“, koncentrovane na malom stihovnom prostoru, osjećamo i eho parametara Bogdana Popovića (1863–1944), književnog kritičara, profesora Beogradskog univerziteta, člana SANU, francuskog đaka, koji je na tom svom putu upoznao modernu, i formirao svoje esencijalne literarne kriterijume. U Predgovoru „Antologiji novije srpske lirike“ (1911), u kojoj počinje od poezije B. Radičevića, (a u kojoj se, kao i njegov nastavljač Skerlić, ogriješio zapostavivši Disa) Popović izlaže, po svojoj ocjeni, primarne principe pjesništva: da pjesma mora nositi emocije kao uslov svih uslova, da je jasna u cjelini i djelovima, i da „mora biti cela lepa“ i „okrugla i savršena kao zvezda“.

Literarni dometi pjesme „Kameni jahači“, gdje su na djelu konkretizovani imperativi Popovića, tim prije što je ostvarena na malom prostoru po čehovskom kriterijumu „da je riječima tijesno a mislima prostrano“, iziskuju potrebu učitavanja poruka ostalih deset pjesama na datu temu o kamenu. I o odnosu lirskog junaka prema njemu.

U ovim pjesmama kamen predstavlja trajnu inspiraciju pjesnika, cio niz arhetipskih slika kojima se ukazuje i na bogatstvo motiva kao i u „Kamenom pragu“. Među stihovima ove pjesme dominantnu poruku sadrži njena završnica o lirskom junaku koji u svojoj esencijalnoj zapitanosti traga za korijenima postojanja, i nalazi ih upravo u kamenu kojem autor ne slučajno daje ljudski atribut plemeniti.

Iako to nigdje ne konkretizuje poznatom sintagmom, Đurić pod svojim podnebljem, u stvari, poetski traga za kamenom mudrostim koji lirskom junaku donosi prosvjetljenje i otkrivanje tajne postojanja.


(Nastaviće se)

---