Crna Gora će zasigurno do 2035. godine ostvariti ulaganje od nešto više od milijarde za realizaciju obaveza iz poglavlja 27, kazala je u intervjuu za „Dan“ generalna direktorica Direktorata za životnu sredinu Ministarstva održivog razvoja i turizma (MORT) Ivana Vojinović. Poručila je da su problemi sa zagađenjem vazduha, sa kojima se susrećemo u Pljevljima, slični problemima sa kojima se susreću pojedine države članice EU, te da smatraju da će primjena evropskih standarda i korišćenje postojećih fondova doprinijeti njihovom rješavanju u vremenskom periodu koji je neophodan za uvođenje sistemskih rješenja.

Vojinović je za „Dan“ kazala da je tokom protekle tri godine u oblast životne sredine uloženo preko 200 miliona eura – u projekte koji se odnose na mapiranje staništa i vrsta, remedijaciju tzv. „crnih ekoloških tačaka“, uspostavljanje infrastrukture za tretman otpadnih voda i adekvatno upravljanje otpadom, rehabilitaciju i izgradnju kanalizacione mreže i sl.

– Crna Gora će zasigurno ostvariti ulaganja od nešto više od milijarde eura do 2035. godine, i to iz različitih izvora finansiranja poput sredstava iz državnog i opštinskih budžeta, IPA i ostalih EU fondova, povoljnih kredita, grantova, Eko fonda, programa UN i drugih međunarodnih partnera, bilateralnih programa podrške i međunarodnih finansijskih organizacija (Evropska investiciona banka, Evropska banka za obnovu i razvoj, Svjetska banka i njemački KFW). Od dana punopravnog članstva u EU značajan izvor finansiranja biće i strukturni fondovi. Potrebna finansijska sredstva neće predstavljati prepreku jer njihovo ulaganje predstavlja investiranje u poboljšanje stanja životne sredine i zdravlja građana, te nas obavezuje na odgovorno planiranje raspoloživih sredstava, kao i na ozbiljnu i pažljivu pripremu projektnih zadataka sa kojima apliciramo prema međunarodnim finansijskim institucijama i donatorima – izjavila je Vojinović.

Na pitanje u kojoj mjeri trenutno funkcioniše Eko fond u Crnoj Gori, Vojinović je kazala da su tokom prošle godine sprovedene neophodne aktivnosti da bi se stvorili uslovi za početak njegovog operativnog funkcionisanja, u smislu imenovanja odbora, donošenja statuta...

– Princip „zagađivač plaća“ biće ključni princip na osnovu kojeg će Eko fond prikupljati eko-naknade od svih lica koja obavaljaju aktivnosti koje zagađuju životnu sredinu, a koja će dalje biti namjenski plasirana u programe i projekte u oblasti životne sredine na državnom i lokalnom nivou. Pored navedenog, sredstva za finansiranje Eko fonda obezbjeđivaće se i iz kredita, donacija, instrumenata, programa i fondova EU, UN i drugih međunarodnih organizacija. Predviđeno je da, u narednom periodu, prihodi Fonda budu i sredstva od naknada propisanih drugim propisima iz oblasti životne sredine, pri čemu je neophodno izvršiti određene izmjene u nekim od tih zakona. Primjera radi, novim Zakonom o upravljanju otpadom stvoriće se pravni osnov za naplatu naknada i od elektronskog i električnog otpada, ambalaže, guma, baterija, akumulatora. Eko fond će raditi i na ostvarivanju saradnje sa međunarodnim institucijama i organizacijama, kao i privatnim sektorom, s ciljem osiguranja dodatnih izvora finansiranja – objašnjava Vojinović.

Dodaje da se princip „zagađivač plaća“ već u određenoj mjeri primjenjuje, jer eko-naknadu u državni budžet uplaćuju lica koja ispuštaju zagađujuće materije u vazduh, uvoze supstance koje oštećuju ozonski omotač i stvaraju i deponuju opasan otpad.

– Preusmjeravanjem eko-naknada u Eko fond navedeni princip će se u cjelosti primijeniti – precizirala je Vojinović.

Na pitanje da li vjeruje da se proces pregovaranja u poglavlju 27 može pozitivno okončati s obzirom na nivo zagađenosti u Pljevljima, Vojinović kaže da su mjere koje su do sada preduzimane radi smanjenja zagađenja vazduha dovele do određenih rezultata, dugoročno posmatrano.

– Naime, godišnje koncentracije suspendovanih čestica PM10 u Pljevljima kretale su se od 81,89 Âľ/m3 koliko je zabilježeno 2009. do 58,77 Âľ/m3 u 2018, sa povremenim fluktuacijama tokom posmatranog perioda. Koncentracije suspendovanih čestica PM10 u Pljevljima su 2018. bile manje za 28 odsto u odnosu na 2009. Svakako, u pitanju su i dalje znatna i ozbiljna prekoračenja dozvoljenih limita, koja utiču na izuzetno loš kvalitet vazduha u ovoj opštini, tako da se u narednom periodu nastavlja sprovođenje kratkoročnih i dugoročnih mjera smanjenja zagađenja vazduha. Ekološkom rekonstrukcijom termoelektrane Pljevlja emisije sumpor-dioksida i oksida azota će se ugradnjom sistema za desumporizaciju i denitrifikaciju smanjiti za 70–80 odsto, unaprijediće se elektrofiltersko postrojenje, a obezbjeđenjem toplotnog izvora za daljinsko grijanje Pljevalja i sprovođenjem projekta toplifikacije znatno će se ublažiti dominantan negativni uticaj grijanja domaćinstava na kvalitet vazduha – naglasila je ona, dodajući da će se nastaviti subvencionisana nabavka ekološki prihvatljivijih goriva za grijanje domaćinstava (briketi i peleti), mjere energetske efikasnosti kojima će se smanjiti tražnja za toplotnom energijom, kao i mjere rekonstrukcije i izgradnje toplovodne mreže.

Kada je riječ o ovom pitanju u okviru pregovora u poglavlju 27, Vojinović je kazala da su tokom prve godine pregovora ukazali Evropskoj komisiji na to kako namjeravaju da riješe ovaj kompleksan problem, u kojim rokovima, te da su procijenili potrebna finansijska sredstva za njegovo prevazilaženje.

– Smanjenje zagađenja vazduha je dugoročan proces o čemu svjedoči i činjenica da se 17 od 28 država članica EU i nakon dugogodišnjeg članstva susreće sa ovim problemom. Prema poslednjem izvještaju Evropske agencije za zaštitu životne sredine iz 2019. o kvalitetu vazduha u Evropi, koncentracije suspendovanih čestica PM10 prelazile su granične vrijednosti u velikom dijelu Evrope. Ukoliko bi se, na primjer, uzele strože vrijednosti koje preporučuje Svjetska zdravstvena organizacija, a čije se uvođenje planira u EU, prekoračenja postoje u svim državama članicama EU, osim Estonije, Finske i Irske – naglasila je ona.

Vojinović ističe da zagađenje vazduha predstavlja rizik po zdravlje ljudi, navodeći da je, prema podacima iz Izvještaja o kvalitetu vazduha u Evropi, koji je 2019. objavila Evropska agencija za životnu sredinu, broj preuranjenih smrti u 28 država članica u 2017. procijenjen na 566.000, uzimajući u obzir povećane koncentracije suspendovanih čestica PM10, oksida azota i prizemnog ozona.

– Imajući u vidu navedeno, nadamo se da ćemo upravo uz pomoć evropskih kolega koje se duže vrijeme od nas bore sa problemom zagađenog vazduha, uz provjerena iskustva i preporuke o najboljoj praksi koja je za sada dala rezultate, uspjeti da unaprijedimo kvalitet vazduha u Crnoj Gori, što i jeste predmet pregovora u poglavlju 27. Problemi sa zagađenjem vazduha sa kojima se susrećemo u Pljevljima slični su problemima sa kojima se susreću pojedine države članice EU i stoga smatramo da će primjena evropskih standarda i korišćenje postojećih fondova doprinijeti njihovom rješavanju u vremenskom periodu koji je neophodan za uvođenje sistemskih rješenja – naglasila je Vojinović.

A.O.

---

Unapređuju životnu sredinu
Na pitanje kakvi izazovi stoje pred Crnom Gorom u ovoj godini u pogledu pregovora sa EU, smanjenja zagađenosti, zaštite ekosistema, Vojinović navodi da će nastaviti odličnu saradnju sa Evropskom komisijom, da bi kvalitetno i u zadatim rokovima ispunjavali definisane obaveze.

– Očekujem da ćemo doći do finalne verzije akcionog plana za ispunjavanje završnih mjerila za poglavlje 27, što je jako važna administrativna aktivnost jer je riječ o strateškom dokumentu sa preciziranim aktivnostima koje je potrebno realizovati i svojevrsnoj mapi puta kojom ćemo se kretati za ispunjenje obaveza iz ovog poglavlja sve do kraja pregovaračkog procesa – objasnila je Vojinović.

Kako kaže, nastaviće istraživanja u cilju uspostavljanja Natura 2000 mreže, biće definisan adekvatni model upravljanja Solanom i uložen iz kapitalnog budžeta milion eura za sanaciju nasipa/bentova na Solani, saniraće lokacije Brodogradilište Bijela, dio deponije „Maljevac“ i jalovište Gradac...