-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Grifit se iz San Franciska vratio na istok 1906. ostvarivši poštovanja vrijednu ulogu u filmu „Elizabeta, kraljica Engleske” u produkciji Nance O'Neil Company, posle čega se oženio Lindom Arvidson (1884–1949), naivnom heroinom u glumačkoj družini, i počeo da piše svoj komad – „Budala i devojka“, ozbiljnu melodramu za koju je inspiraciju našao u svom skorašnjem iskustvu sa sezonskim radnicima na poljima hmelja u Kaliforniji.

I pored glumačke karijere, Grifit je cijelog života imao ambiciju da postane pisac raskošnog i kultivisanog viktorijanskog stila omiljenih pisaca njegovog dječaštva. Nažalost, nije dobro baratao jezikom, pa je najveći dio njegovih literarnih djela bio pompezan i retoričan. Pravo je čudo, međutim, to što je prodao svoj prvi komad za hiljadu dolara impresariju Džejmsu K. Haketu, koji ga je u jesen 1907. producirao u Vašingtonu. Djelo „Budala i devojka“ je donijelo izuzetno loše kritike, pa je skinuto s repertoara poslije dvije nedjelje, ali je Grifit bio uvjeren u svoj talenat, pa je zarađeni novac uložio u dalju literarnu karijeru. U toku narednih godinu dana uspio je da objavi nekoliko pjesama i kratkih priča u visokotiražnim magazinima namijenjenim građanskoj srednjoj klasi, kao što su Collier's Weekly, Good Housekeeping, Cosmopolitan, a završio je još jedan komad – epsku dramu u četiri čina o Američkoj revoluciji, pod naslovom „Rat“, u potpunosti zasnovanu na dnevničkim zapisima i pismima iz tog perioda, koje je našao u njujorškoj Gradskoj biblioteci. Mada je većina faktografskog materijala kasnije ugrađena u njegov filmski ep „Amerika“ (1924), komad „Rat“ nije našao producenta, a Grifit je počeo da traži stalno zaposlenje. Upravo u takvim okolnostima je krajem 1907. u Njujorku naletio na Maksa Dejvidsona, starog prijatelja i kolegu glumca iz Luisvila, koji ga je posavjetovao da bi mogao da zarađuje za život prodajući priče kompanijama koje su snimale filmove i odjednom počele da niču po gradu. Grifit je u početku bio protiv takve ideje, strahujući da bi miješanje s tim vulgarnim novim medijem loše uticao na njegovu literarnu reputaciju. U to vrijeme je veoma malo znao o filmu, ali ga je ipak prezirao. Ali, morao je da se prehrani, a filmske priče su se tada mogle prodavati po cijeni od oko pet dolara za komad; i tako je sklepao verziju drame „Toska“ (La Tosca) Viktorijena Sardua, pod svojim pozorišnim imenom Lorens Grifit, i ponudio je Edvinu S. Porteru u Edisonovim studijima. Porter je taj scenario odbio, uz obrazloženje da ima previše scena za jedan film ali je, impresioniran izgledom tog mladog čovjeka, ponudio Grifitu glavnu ulogu u filmu koji se upravo snimao.To je bio film „Spasen iz orlovog gnijezda”, uz platu od pet dolara dnevno. Grifit je, sav ojađen, to prihvatio. Kada je film završen, Porteru više nije bio potreban glumac-scenarista, pa se Grifit uputio, s nekoliko svojih filmskih priča, u American Mutoscope and Biograph Company. American Mutoscope and Biograph Company je osnovana 1895. kao partnerska kompanija E. B. Kupmana, Henrija Marvina, Hermana Kaslera i pronalazača kinetoskopa Vilijama Kenedija Lorija Diksona, pod imenom K.M.C.D. Syndicate. Odvojivši se od Edison laboratori zbog svađe s jednim od menadžera, Dikson se udružio sa ostalima da bi usavršio filmsku tehnologiju koja bi bila rival Edisonovoj, a da pritom ne naruši njegova patentna prava. Dikson je konstruisao prenosivi pip-šou uređaj (mutoskop) za Syndicate, a kasnije i kameru i projektor (oboje je nazvao „biograf") koji zaobilaze sve Edisonove patente. Mada se kompaniji American Biograph (riječ mutoskop je odbačena nedugo pošto je Grifit zaposlen) 1909. pridružio MPPC, firma je godinama za Edisona predstavljala jedinu konkurenciju u Americi, zaposlivši nekoliko najtalentovanijih ljudi u tom poslu - među njima i čoveka koji će kasnije postati Grifitov lični filmski snimatelj Dž.V. Bili Bicera (1872–1944). Međutim, do pred kraj 1907, kompanija je zapala u ozbiljne neprilike: bankarima je dugovala 200.000 dolara, a istovremeno je počelo da opada interesovanje publike za njene filmove.


(NASTAVIĆE SE)