-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Filijale HNO djelovale su početkom sedamdesetih godina u Saveznoj Republici Njemačkoj, Švedskoj, Francuskoj, Sjedinjenim Američkim Dražavama i Australiji. Težište djelovanja Hrvatskog narodnog otpora bilo je, kako se isticalo, na terorističkim i propagandnim aktivnostima. Članstvo je bilo sačinjeno od „najekstremnijih ustaških emigranata, oficira i vojnika”. Prema dokumentu iz 1970. godine, HNO je u Španiji izdavao dva časopisa – „Odbrana” i „Drina”.

U dokumentu DSIP-a je značajno mjesto posvećeno i Hrvatskom revolucionarnom bratstvu, organizaciji koja se sedamdesetih godina naročito isticala radikalnim akcijama protiv socijalističke Jugoslavije. HRB je formirano 1961. godine u Sidneju, a, prema jugoslovenskim saznanjima, okupljalo je „ne veliki broj najekstremnijih mlađih emigranata”. Za organizaciju se tvrdilo da djeluje „na ilegalnim osnovama i ustaškim principima”. Centar HRB-a za Evropu nalazio se u Saveznoj Republici Njemačkoj, dok su filijale organizacije početkom sedamdesetih godina djelovale u Švedskoj, Francuskoj i Španiji. Hrvatsko revulucionarno bratstvo je, govorila su jugoslovenska saznanja, svoju borbu protiv Jugoslavije baziralo na diverzantsko-terorističkim aktivnostima. Djelovanje bratstva je u Saveznoj Republici Njemačkoj bilo zabranjeno, ali je organizacija nastavila da egzistira u ilegali.

Miljeu hrvatske političke emigracije pripadale su i dvije partije – Hrvatska republikanska stranka (HRS), te Hrvatska seljačka stranka (HSS). Republikanci, koje je vodio inženjer Ivo Korski su, saznajemo iz dokumenta DSIP-a, predstavljali malu organizaciju, čiji je centar bio u Argentini, dok su ogranci ove emigrantske partije djelovali u Sjedinjenim Američkim Državama, Saveznoj Republici Njemačkoj i Kanadi. HRS je svoje djelovanje bazirala na političko-propagandnim akcijama.

Hrvatska seljačka stranka (HSS) je, po ocjenama Beograda, „nastavljala predratnu politiku stranke”. Za HSS i njenog lidera Juraja Krnjevića se tvrdilo da pledira za stvaranje nezavisne hrvatske države, ali uz distanciranje od „kompromitovanih ustaških pojedinaca i grupa”. Sjedište HSS-a je bilo u Londonu, a njeni ogranci djelovali su u Sjedinjenim Američkim Državama, Saveznoj Republici Njemačkoj, Kanadi, Francuskoj i Belgiji.

Jugoslovenske vlasti su početkom sedamdesetih godina detektovale i aktivnosti desničarskih grupa hrvatskih intelektualaca u dijaspori. Jedan od ovakvih centara predstavljao je časopis „Hrvatska revija”, koji je izlazio najprije u Buenos Ajresu, a zatim u Minhenu. Časopis je izdavao dr Vinko Nikolić. Jedna grupa hrvatskih intelektualaca – emigranata formirala se u Švajcarskoj, a predvodili su je Jure Petričević i Tihomil Rađa. Iako se za njih u navedenom dokumentu DSIP-a isticalo da su „bivši ustaški aktivisti”, grupa nije djelovala ekstremistički, već je akcenat stavljala na političke metode u borbi za svoje ciljeve: „Grupa zagovara političku borbu, osuđuje teror kao metod, obraća se svim Hrvatima, pa i komunistima, otvara dijalog i nastoji u zemlji stvoriti opozicione snage”. Hrvatski politički emigranti – intelektualci okupljali su se i oko nekolicine drugih organizacija. „Hrvatsko-američka akademija”, osnovana 1953. godine u Sjedinjenim Američkim Državama, imala je preko stotinu članova, a održavala je, prema jugoslovenskim saznanjima, intenzivne kontakte sa američkom naučnom zajednicom, ali i „javnim radnicima u Jugoslaviji”. Akademija je, piše u dokumentu DSIP-a, radila na popularisanju „hrvatske nacionalne svijesti”. U vođstvu Akademije nalazilo se, saznajemo u istom izvoru, i nekoliko bivših ustaških funkcionera. Akademija je tijesno sarađivala sa „Američko-hrvatskim akademskim klubom” u Klivlendu.[...]

(NASTAVIĆE SE)

---