Kroz istoriju se često mijenjala globalna rezervna valuta: Portugal, Španija, Holandija, Francuska, Otomansko carstvo, Mletačka republika i Velika Britanija su u različitim vremenima imale svjetski dominantne valute. Fernan Brodel je u svojoj „Socijalnoj istoriji Evrope od 15. do 18. vijeka” pokazao da je premještanje najvažnijih evropskih bankarskih centara iz Italije (Venecija, Đenova) u Antverpen i Amsterdam a potom u London – za pomjeranje moći u Evropi imaju mnogo više značaja nego bezbrojni ratovi i bitke vođene oko teritorija. Ovo sve dokazuje koliko je savremeni svijet globalizovan, međusobno umrežen, isprepletan finansijskim i političkim interesima i koliko dešavanja na polju politike imaju uticaja i prelivanja u sferi ekonomije, i obrnuto. Geopolitička sukobljavanja se prelamaju i na polju finansija, iz razloga što Zapad gomila državni dug koji se sada mjeri desetinama biliona dolara. Prema mišljenju američkih analitičara, Rusija i Kina poslednjih godina kupuju sve više zlata s ciljem da promijene pravila igre u globalnoj ekonomiji tako što će zaustaviti hegemoniju dolara. Akumulacija zlata će dovesti do toga da će njegova cijena porasti, a vrijednost papirnih valuta će se umanjiti. Rastuća geopolitička i ekonomska nestabilnost podstakli su centralne banke da diversifikuju svoje rezerve i da se usredsrede na ulaganje u sigurne i likvidne aktive. Kina i Rusija su svjesne da će SAD biti veoma teško da izmire svoje dužničke obaveze i da je na kraju kupovina američkih državnih obveznica beskorisna. Prema procjenama „Goldman Saksa”, neograničeno štampanje novca sve više ugrožava stabilnost svjetske ekonomije, i povećaće cijene realnih sredstava, prije svega zlata. SAD još od 1871. drže vodeću svjetsku poziciju sa najvećim GDP (Bruto domaćim proizvodom). Kina je pretekla Japan 2011. i postala druga najveća ekonomija u svijetu, sa tendencijom da u skorijem periodu prestigne i SAD i postane najveća svjetska ekonomija. Kineske banke su do sada otkupile 630 milijardi eura državnih dugova članica Evropske unije. Kina se za manje od jednog vijeka transformisala – od primaoca evropske pomoći u kreditora Evrope. Naime, u Kini je u oktobra 1911. izbila revoluciju. Četiri mjeseca kasnije pao je i poslednji kineski car, a evropski finansijeri su požurili u Peking da pomognu bankrotiranoj novoj republici. U oktobru 2011. jedan evropski ekonomista je pošao u Peking. Međutim, Klaus Regling, šef Evropskog fonda za finansijsku stabilnost, nije pošao tamo da kreditira Kinu već da pozajmi od nje kako bi se Evropa spasila od ekonomske katastrofe. Kina kreditira EU vjerovatno iz istih razloga iz kojih je Evropa pružila pomoć Kini 1911 – da bi sačuvala stabilnost njenih tržišta. EU je najveći trgovinski partner Kine i Pekingu je potrebno da Evropljani kupuju njihovu robu. Međutim, kada su Evropljani dali kredit Kini 1911, oni su tada dobili i veću kontrolu nad kineskom ekonomijom, a samim tim nad njenom politikom. U SAD se nalazi ogroman kineski kapital koji se procjenjuje na oko četiri biliona dolara. Multipolarni svijet koji se stvara u novom milenijumu, umanjuje dominantnu snagu SAD i MMF. Amerika je na Bliskom istoku u fazi povlačenja, uz snažno uzdizanje Rusije, kao i Turske i Irana, u pozadini je naravno i Kina, i upravo se na tom terenu iskazuje nastanak multipolarnog svijeta. Kao i sve izraženije pukotine u evroatlantskom savezu, a do naročitih podjela dolazi između SAD i država takozvane Stare Evrope. SAD imaju podršku mlađim članicama EU (Poljska, Hrvatska i dr). Ekonomska snaga Kine prijeti da potisne SAD sa dominirajuće pozicije glavne svjetske ekonomije. Obnovljena vojna moć Rusije u kombinaciji sa monopolom nad snabdijevanjem energentima i agresivnom medijskom propagandom – umanjuje američku vojnu i političku dominaciju na Bliskom istoku, Balkanu i drugim regionima svijeta. Globalna moć SAD, Zapada, anglosaksonskog uticaja je poslednjih godina u opadanju. Jer se druge države brže razvijaju, postaju tehnološki, ekonomski i vojno jače a time i politički nezavisnije. Evidentno je da SAD, i pored krize, ne mijenjaju težnju ka održanjem dominacije nad planetom. Kako je isticao Vinston Čerčil: „Uvijek možete računati da će Amerikanci uraditi pravu stvar – nakon što pokušaju sve ostalo”. Dok je Henri Kisindžer znao istaći: „Biti američki neprijatelj je opasno, ali biti američki prijatelj je pogubno”.

Piše: dr Radenko Šćekić

(Nastaviće se)

---