-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Organizacija, formacija i namjena 1. tenkovske armije su zamišljeni veoma ambiciozno. Novoformirana armija nije raspolagala dovoljnim brojem tenkova, motornih vozila i drugih potrebnih sredstava, niti je imala dovoljno obučenog kadra, potrebne remontne kapacitete i sistem snabdijevanja. Radilo se o izrazu jugoslovenske megalomanije u pogledu organizovanja oružane sile i odsustva realne procjene sopstvenih odbrambenih potreba i mogućnosti, dok se, s druge strane, radilo o pokušaju neadekvatnog kopiranja sovjetskih iskustava iz Drugog svjetskog rata.

Pošto se upoznao sa stanjem u jugoslovenskim oklopnim i motorizovanim jedinicama, glavni sovjetski vojni instruktor u Jugoslovenskoj armiji zadužen za organizaciju oklopnih i mehanizovanih snaga, pukovnik Ktitorenko je sačinio poseban referat u kome je analizirao postojeće stanje i ponudio novu, realniju šemu buduće organizacije. Referat je dostavljen ministru odbrane maršalu Josipu Brozu Titu i načelniku Generalštaba general-lajtnantu Arsu Jovanoviću. Pukovnik Ktitorenko je predlagao hitno rasformiranje armije i njenih divizija, zbog geografskih osobenosti potencijalnog ratišta koje nijesu dozvoljavale upotrebu krupnijih oklopnih jedinica, veoma malog broja ispravnih tenkova, nedostatka sredstava veze, odsustva iskustva u upotrebi oklopnih jedinica, manjka kvalitetnog komandnog kadra, slabih operativnih mogućnosti željeznice i manjka transportnih sredstava. Smatrao je da bi vjerovatnoća vođenja rata na jugu i zapadu zemlje, podrazumijevala parcijalnu upotrebu oklopnih snaga i njihovo pridavanje drugim armijama, što bi potpuno obezvrijedilo potrebu postojanja komandi armije, pa i divizija.

Radi prevazilaženja postojeće situacije i povećanja operativnih mogućnosti jugoslovenskih oklopnih i motorizovanih jedinica, pukovnik Ktitorenko je predlagao hitno ukidanje komande 1. tenkovske armije i njenih divizija i potčinjavanje samostalnih oklopnih i motorizovanih brigada Komandi oklopnih i motorizovanih jedinica, koja bi bila potčinjena direktno Ministarstvu odbrane. Predlagao je hitno organizovanje službi za snabdijevanje i tehničko održavanje, stvaranje posebnog centra za obuku kadrova i izgradnju sistema školovanja oficirskog kadra za potrebe oklopnih jedinica. Uprkos početnim otporima i neslaganjima, postupilo se po preporukama pukovnika Ktitorenka. Početkom 1946. rasformirana je 1. tenkovska armija, a njene komande, jedinice i ustanove potčinjene novoformiranoj Komandi tenkovskih i motorizovanih jedinica. Reorganizacija je izvedena prema zamisli pukovnika Ktitorenka, s tim što su i dalje zadržane komande tenkovskih divizija čije je ukidanje Ktitorenko predlagao.

Po završetku Drugog svjetskog rata jugoslovenske vlasti su u sklopu ambicioznih planova za obnovu i izgradnju zemlje, gajile posebne ambicije u pogledu razvoja vojne industrije. Takve želje i stremljenja su imale i realnu osnovu utemeljenu kako u trenutnim potrebama jugoslovenske oružane sile i njenog budućeg razvoja, tako i u postojećim kapacitetima i tradicijama namjenske proizvodnje, koje su u vrijeme Drugog svjetskog rata pretrpjele ogromna razaranja. Za obnovu postojećih kapaciteta i stvaranje novih bila je neophodna sovjetska pomoć. Da bi se obezbijedila sovjetska podrška, neophodno je bilo jugoslovenske planove razvoja nacionalne vojne industrije, uklopiti u opšte sovjetske planove razvoja i uskladiti sa sovjetskim mogućnostima. Prilikom posjete Moskvi 1946. Josip Broz je u razgovoru sa Staljinom isticao da Jugoslavija ima određene vojno-industrijske kapacitete i da može samostalno proizvoditi određena sredstva naoružanja i vojne opreme, ali da je potrebna oprema pošto su Njemci dio odnijeli, a dio uništili tokom rata. Staljin se saglasio s tim.


(NASTAVIĆE SE)

---