-PIŠE: MR RADOVAN FEMIĆ

Pojam izvora obuhvata sva područja ljudske djelatnosti. Prema Šerbu Rastoderu „danas se pojam istorijskih izvora proširio do shvatanja da su to svi tragovi koji su ljudi ostavljali za sobom koji se koriste radi sticanja znanja o prošlosti” (Šerbo Rastoder, „Buduća prošlost“, CID, Filozofski fakultet Nikšić, 2011, str. 89). Postoji više klasifikacija istorijskih izvora, u zavisnosti od autora i kriterijuma u odnosu na koji se klasifikacija vrši. Ovom prilikom ukazujemo na osnovnu podjelu istorijskih izvora, prema kojoj postoje: pisani, materijalni i usmeni istorijski izvori.
Pod pojmom pisanog istorijskog izvora podrazumijeva se svaki zapis nastao na papiru, papirusu i pergamentu. U ove izvore ubrajaju se: knjige, pisma, oporuke, baštenske povelje, diplome, razna akta pravnog i diplomatskog karaktera. Za razliku od ove vrste istorijskih izvora, u materijalne istorijske izvore ubrajaju se svi ostaci materijalne prirode, kojima pripadaju: arheološki ostaci, muzealije, spomenici kulture i religije, pečati, oruđa, oružja i slično. Usmeni istorijski izvori (tradicija) predstavljaju usmeno predanje s jedne generacije na drugu. Kako je već napomenuto, muzejski predmeti pripadaju kategoriji materijalnih istorijskih izvora. U odnosu na to, neophodno je ukazati na funkciju muzeja u procesu realizacije nastave istorije.
U novijem vremenu, istorijski muzeji koncipirani su najčešće na način koji omogućava da posjetioci, kroz posjete različitim, odvojenim prostorijama, sagledaju istorijski razvoj i kontinuitet od praistorijskog doba do savremenog trenutka. Pritom, u velikoj mjeri se izmijenio i način organizovanja izložbi. Napušten je stari, tradicionalni pristup koji se najčešće svodio na suvoparno izlaganje slika, predmeta i izvoda iz dokumenata. Nasuprot ovom pristupu, sve više se razvija multimedijalni način izložbe, koji posjetiocima omogućava posmatranje rekonstrukcije prostora, projekcija slajdova, kompjuterskih terminala, filmova, muzike, i drugih zvučnih zapisa. Ključna vrijednost ovakvog pristupa je u tome što omogućava razvoj interaktivnog učenja, koje predstavlja temelj savremeno organizovanog nastavnog procesa. „Kombinacija različitih medija i rekonstruisanih prostora doprinose stvaranju osjećaja za istorijski period, dok su interaktivni pristup i mnoštvo mogućih pravaca kretanja kroz određenu izložbu od pomoći i u samostalnom i u grupnom učenju” (Robert Stradling, „Nastava evropske istorije 20. veka“, 2001, str. 151).
Sve češće se i muzeji trude kako bi napravili odgovarajući spoj između vlastite ponude i zahtjeva škole, tj. nastavnog procesa. U tu svrhu u mnogim muzejima su ustanovljena obrazovna odjeljenja. Njihova uloga predstavlja kombinaciju sledećih činilaca:
• Održavanje veze sa školama u pogledu organizacije posjeta;
• Konsultacije s nastavnicima istorije radi postavljanja nove izložbe;
• Konsultovanje sa udruženjima nastavnika istorije radi definisanja načina na koji će se muzej povezivati na efikasan način sa nastavnim programom istorije;
• Kreiranje materijala za školu za upotrebu prije, tokom, i nakon posjete muzeju;
• Održavanje kurseva usavršavanja za nastavnike istorije.
Sa stanovišta nastavnog procesa, doprinos muzeja ogleda se u više različitih pojava. Najprije, važno je napomenuti da muzej predstavlja dodatni, izuzetno bogat izvor istorijskih podataka. Na taj način se dopunjuju znanja koja su udžbeničkog karaktera, stečena na časovima istorije. Ako muzejska postavka tretira duži vremenski period, onda ona na upečatljiv način pruža jasne primjere i promjene načina života. Kroz veze sa muzejima u drugim zemljama može se obezbijediti još jedna dodatna dimenzija: zajednički projekti i izložbe, veb sajt linkovi itd. Uvid u način života ljudi u prošlosti bilo kojeg perioda moguće je pružiti na upamtljiviji i sugestivniji način kroz posjetu muzeju, nego što je to slučaj sa klasičnim načinom učenja, kroz usvajanje znanja iz udžbenika. Značajna je i humanistička dimenzija posjete muzeju, jer učenici na taj način razvijaju osjećanje empatije u odnosu na ljude koji su živjeli u određenom vremenskom periodu, u određenim društvenim i ličnim uslovima. „Boravak u muzeju trebalo bi da obezbijedi podsticaj razmišljanju i istraživačkom pristupu kod učenika-posjetilaca“ (Robert Stradling, Navedeno djelo, str.154).
U vezi sa realizacijom zacrtanih nastavnih ciljeva, nezaobilazna je i uloga kustosa muzeja. Njegova uloga sadržana je u obavezi da na odgovarajući način učenike-posjetioce upozna sa sadržajem muzejske izložbe, da im je svojom interpretacijom približi, i da ih upozna sa korišćenjem muzejskih predmeta kao istorijskih izvora.
(NASTAVIĆE SE)