-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Novi korak u normalizaciji odnosa dvije partije uslijedio je oktobra 1956. godine, kada je Jugoslaviju posjetila visoka delegacija Komunističke partije Italije, koju je predvodio zamjenik generalnog sekretara Luiđi Longo. Delegacija je imala više sastanaka u Jugoslaviji, tokom kojih su razmijenili mišljenje sa svim relevantnim političkim liderima Jugoslavije, uključujući i Josipa Broza Tita. Na jednom od tih sastanaka, kojem su sa jugoslovenske strane, pored ostalih, prisustvovali Edvard Kardelj, Veljko Vlahović, Boris Krajger i Miha Marinko, Longo je naglasio da su sve predrasude koje su članovi italijanske delegacije prije posjete Jugoslaviji imali – iščezle: „Postavlja nam se pitanje, da li se u Jugoslaviji izgrađuje socijalizam. Na osnovu onog što smo vidjeli i čuli odgovor ne može biti drukčiji nego potvrdan, i to bez rezervi“. Drugi čovjek italijanskih komunista se tom prilikom naročito pohvalno izrazio o iskustvima jugoslovenskog samoupravljanja. U nastavku, Longo je ukazao na potrebu „efikasne i plodne saradnje“ dvije komunističke partije, ističući potencijalnu korisnost jugoslovenskih iskustava za italijanske komuniste: „Vaša konkretna iskustva, naročito na području radničkog samoupravljanja, mogu nam biti korisna neposredno već sada u političkoj borbi u našim fabrikama i za ostvarivanje istih ciljeva u upravljanju pokrajinama i opštinama“. Na potrebu saradnje dvije partije ukazao je i Edvard Kardelj, ističući da bi takva saradnja bila važan faktor za jačanje socijalizma u Jugoslaviji i Italiji.

Nova manifestacija normalizacije odnosa SKJ i KPI bila je učešće delegacije SKJ, koju su činili Petar Stambolić, Veljko Vlahović i Lidija Šentjurc, na osmom kongresu KPI, decembra 1956. godine. Naredne godine su se kontakti jugoslovenskih i italijanskih komunista, prema jugoslovenskim izvorima, dodatno intenzivirali. Pri tom je komunikacija dvije partije spuštena i na niže partijske nivoe. Te godine je na Institutu „Gramši“ bio održan seminar o jugoslovenskim iskustvima, kojem je prisustovala i partijska delegacija iz Jugoslavije, a jedan broj funkcionera KPI je kao gost SKJ (kao i 1956. godine) godišnji odmor proveo u Jugoslaviji. Uzlazni trend saradnje usporen je naredne godine, kada je zbog nezadovoljstva Moskve programom Saveza komunista Jugoslavije, usvojenim na Sedmom kongresu SKJ aprila 1958. godine, došlo do nove krize odnosa Jugoslavije i lagera. Po jugoslovenskim ocjenama, ova kriza se tek djelimično odrazila i na odnose Beograda i KPI: „I ovog puta KPI je po obimu, tonu i sadržini u polemici sa SKJ bila znatno uzdržanija od većine komunističkih partija. Isto tako, direktne veze SKJ–KPI, iako slabije u poređenju sa prethodne dvije godine, bile su mnogobrojnije nego sa bilo kojom drugom kompartijom“. Ipak, predstavnik KPI na Sedmom kongresu SKJ Alfredo Rajhlin je tokom kongresa kritički ocjenjivao novi program SKJ.

Dobri odnosi Beograda sa Socijalističkom partijom Italije potpomognuti su početkom šezdesetih godina i jugoslovenskim novcem. U razgovoru sa Dobrivojem Vidićem i Predragom Ajtićem jula 1961. godine, predstavnik Socijalističke partije Italije Lućano de Paskalis otvoreno je od svojih jugoslovenskih sagovornika zatražio finansijsku podršku za svoju partiju, navodeći kao razlog predizbornu kampanju i finansijske teškoće oko izdavanja časopisa Socijalističke partije Italije. Pritom je podvukao da im novac nude i drugi (FIAT i Sovjeti), ali da samo od Jugoslavije mogu da računaju na „neuslovljavanu pomoć“.

Na ovaj zahjtev italijanskih socijalista odgovoreno je brzo i pozitivno. Već u prvoj polovini avgusta „drugovi iz SSRNJ-a“ predložili su dodjelu jednokratne pomoći socijalistima u visini od 80.000 dolara, sa čime su se saglasili Edvard Kardelj i Tito. Iz jugoslovenskog dokumenta od 8. avgusta 1961. godine saznajemo da je pomoć u istoj visini socijalistima bila data i prethodne godine, te da je za narednu godinu pitanje pomoći „ostavljeno otvorenim“.


(KRAJ)

---