Narodna biblioteka Budve i NVO „Talas” organizovali su okrugli sto na temu „Gumna budvanskog kraja – mjesta sastajališta i odluka”, kao i izložbu umjetničke fotografije „Gumna na području opštine Budva”. Učesnici okruglog stola bili su etnolog i savjetnik Uprave za zaštitu kulturnih dobara Crne Gore Tanja Vujović, prof. Zorica Joksimović i umjetnica Ekaterina Burakova Šćekić, autorka izložbe. Budvanska biblioteka i „Talas”, u cilju očuvanja i afirmišući narodno predanje i tradicije budvanskog kraja, u novembru su pokrenuli radionicu kreativnog pisanja na temu „Gumno - izvor narodnog govora budvanskog kraja”. Radionice je vodila prof. Joksimović a pohađali ih učenici osnovnih škola. Polaznici radionica su na na večeri posvećenoj gumnima budvanskog kraja kao mjestima sastajališta i odluka, obavijestili i podsjetili publiku na to što je gumno i kakav je značaj nekad imalo, zatim su prenijeli izraze i iskaze koji su se nekad mogli čuti na gumnu a koje bilježe književnost i predanje, kao i stare riječi i izraze, danas prilično zaboravljene, kao i sama gumna.

Vujovićeva je ovom prilikom govorila o nastanku gumna, kao višenamjenskom arhitektonskom, istorijskom, privrednom, javnom, etnografskom, tradicionalnom objektu i znaku u prostoru i pejzažu velikog dijela Crne Gore. Kako navodi, najstariji pisani pomeni izraza gumno su iz 15. vijeka i vezuju se za Balšiće i Crnojeviće, a od maja 1698. godine datira najstariji sačuvani zapis o izgrađenom gumnu. Riječ je o manastirskom gumnu na Cetinju koje se u narednom vijeku pominje još dva puta. „Na tom Veljem gumnu, tri puta Njegoševo kolo pjeva u `Gorskom vijencu`”, navodi Vujovićeva.

– Istorijski najpoznatije crnogorsko gumno je Ivanbegovo (Ivana Crnojevića), Velje, Manastirsko ili Cetinjsko gumno pred Cetinjskim manastirom. To gumno ima najdužu i najsloženiju istorijsku priču, a čini se da je imalo i znatniji uticaj na druge oblasti i središta da gumna budu tako učestalo građena u oblasti Stare Crne Gore. Brojne odluke Opštecrnogorskog zbora oglašavane su sa tog gumna, a na njemu je nakon smrti Petra I (18. oktobra 1830. godine), za gospodara Crne Gore proglašen Petar II što je prikazano na sačuvanom crtežu nepoznatog autora iz 1882. godine - rekla je Vujovićeva. Prvobitna gumna, dodaje ona, najvjerovatnije nastaju u neolitu, na početku mlađeg kamenog doba, s početkom gajenja žitarica. Ona je preporučila da se postojeća gumna evidentiraju, dokumentuju, popularišu i prezentuju kao istorijska, kulturna i tradicionalna baština crnogorskog prostora, života i privređivanja, i da se koriste.

Prof. Joksimović koja je vodila radionicu navodi da u selima Paštrovića, Grblja, Pobora, Brajića i drugih krajeva primorja ima bezbroj gumana, koja su u prošlosti bila mjesto: hljeba i života, društvenih okupljanja, narodnih zborova i zabave, sastajališta i svratišta, zaštita porodice, plemena, države; početak i kraj života.

Ekaterina Burakova Šćekić, autorka izložbe umjetničke fotografije postavljene u holu Akademije znanja, rekla je da je do prije jednog i po vijeka gumno bilo polazna tačka u životu.

– Gumno je istorija Crne Gore i veza među generacijama. Jer, ako se krećete po krugu, istorija neće imati kraja. Pamtite li da se sve vrti u krug i vraća na svoje mjesto - rekla je umjetnica.

Ž.J.

---

Tamo gdje se sastaju vile...
– Po narodnom vjerovanju gumno je bilo jedno od omiljenih mjesta na kojem su se sastajali demoni, vile i vilenjaci. Za Kumovu slamu se u narodu upotrebljavao i naziv Kumovo gumno, a zborilo se da se mjesec vozi Gumnom Kumovijem. Ima i mišljenja da su gumna ostatak nekog drevnog okupljališta, mjesta obredne prakse koja je zahtijevala da svi učesnici stoje ili sjede, okrenuti jedni drugima, da niko nikom ne okreće leđa. Tako su svi bili jednaki i jednako pozicionirani. Gumna su često građena na zajedničkoj zemlji pa su tako bila „neutralan teren”... Legitimna je i teza da je gumno građeno samo za potrebe dokolice, zabave i igre... Gumno možemo poistovjetiti i sa pjacetom, nagovještajem trga u manjoj arhitektonskoj cjelini - ističe Vujovićeva.