-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Neprestano se nadmećući sa političarima iz Srbije, Pribićević je uveliko prelazio granice dobrog ukusa, često se, čak, služeći netačnim informacijama i pogrešnim podacima. Tako je, na primjer, plasirao podatak (u svom govoru u Zagrebu 22. januara 1928) da je na Solunskom frontu bilo 28.000 jugoslovenskih dobrovoljaca i još samo toliko boraca srpske vojske. U nauci je, međutim, danas poznato da je na Solunskom frontu početkom avgusta 1916. godine bilo 369.400 vojnika, od toga 127.000 Francuza, 122.600 Srba i 119.000 Britanaca. Tokom 1917. i 1918. godine srpskoj vojsci je prišlo 12.600 dobrovoljaca iz Rusije i oko 7.000 iz Amerike. Uprkos prilivu dobrovoljaca, krajem februara 1918. godine srpske trupe su, zbog velikih gubitaka, brojale oko 113.000 vojnika. Smatra se da je za vrijeme solunske ofanzive, u jesen 1918. godine, srpska vojska obuhvatala 151.000 boraca, uključujući i 21.000 dobrovoljaca. Riječ je, dakle, o mnogo većim srpskim snagama nego što je naveo Pribićević. U vrijeme ove afere javnost je upozorena da je Pribićević pogriješio u računanju: umjesto po 800 ili 1.000 vojnika, kako je on računao, u jednom bataljonu bilo je po 2.500 i više boraca. Ostaje otvoreno pitanje da li je njegova omaška bila namjerna ili slučajna.

Bilo kao bilo, Pribićevićev govor naišao je na veliki odjek javnog mnjenja. On je stoga bio prinuđen da se brani. U svoju odbranu istakao je da mali broj srpskih vojnika, učesnika Solunskog fronta, treba da služi na čast Srbiji jer govori o velikom stradanju njene armije. Za vjerodostojnost navedenih podataka pozvao se na Nikolu Pašića i generala Petra Pešića, pomoćnika načelnika štaba Vrhovne komande vojvode Mišića za vrijeme proboja Solunskog fronta. Napomenuo je, takođe, da njegovu tvrdnju, iznijetu u zagrebačkom govoru, da je Kajmakčalan jugoslovenski, a ne samo srpski – što je trebalo da znači da je Kraljevina SHS stvorena snagom oružja svih njenih naroda, a ne samo „Srbijanaca” – ne treba tumačiti kao uvredu Srbije. Povodom zagrebačkog govora došlo je i do kratke polemike između Svetozara Pribićevića i Uprave udruženja rezervnih oficira i ratnika u Beogradu: Pribićević je Upravi osporio pravo da, kako je tvrdio učestvuju u vladinoj kampanji protiv njegove ličnosti, dok je uprava odvratila da je nezavisna, da se ne nalazi u službi bilo kakvih političkih krugova.[...]

U svakom slučaju, za zemlju koja je u Prvom svjetskom ratu pretrpjela užasna stradanja, izgubivši oko 1.250.000 ljudi i izašavši iz njega s oko 500.000 invalida, koja je bila opustošena i razorena, s iscrpljenim i zanemoćalim narodom, svaki pokušaj da se umanje njene žrtve i potcijeni njen doprinos pobjedi nad neprijateljem bio je uistinu nepodnošljiv. Stoga je, kao rekacija na zagrebački govor Svetozara Pribićevića, poslije nedjelju dana, 29. januara 1928. godine, u centru Beograda održan protestni miting, u organizaciji Mjesnog odbora radikalske omladine. Na mitingu je pročitana rezolucija sledećeg sadržaja:

„Građani grada Beograda sa gnušanjem odbijaju svako nasrtanje, ma sa koje strane ono dolazilo, upereno protivu časti i ponosa napaćenog Beograda. Beogradu nijesu imputirali ni najkrvoločniji neprijatelji 'barbarsko ponašanje' i 'rušioca temelja kulture i civilizacije' te stoga sa indignacijom odbijaju ovakvo inadžijsko tvrđenje g-na Sv. Pribićevića, kome su Beograd i Srbija bili majka kada su mu davali vlast i moć, a danas kada se sam izigrao cinički ga grdi, napada i kleveta, diskvalifikujući se time za veliku nacionalnu misao; Građani grada Beograda poručuju svima pa i g. Sv. Pribićeviću, biv. ministru ove napaćene zemlje, da je vojska Kraljevine Srbije i Kralj S.H.S. uzdanica sviju nas. Svaki onaj koji se usudi da i pomisli rđavo o njoj neprijatelj je ove zemlje i kao takvog ga i Beograd smatra”.


(NASTAVIĆE SE)