-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Mada su Kronenbergovi noviji filmovi mahom snimljeni u produkciji kanadskog giganta za komunikacije Alliance Atlantis, nastavio je da niže značajna ostvarenja, kao što su „Istorija nasilja” (A History of Violence, 2005), „Zakletva” (Eastern Promises, 2007), „Opasan metod” (A Dangerous Method, 2011) i Cosmopolis (2012).

Atom Egojan, rođen u Kairu (Egipat) u porodici Jermena koji su emigrirali u Viktoriju (Britanska Kolumbija), postao je miljenik kritike nakon svjetskog uspjeha „Slatke sjutrašnjice” (The Sweet Hereafter, 1997), mada je niskobudžetne nezavisne filmove u Kanadi režirao još od svog prvjenca Next of Kin (1984).

„Slatka sjutrašnjica” je adaptacija romana Rasela Benksa o uticaju tragičnog udesa školskog autobusa na preživjele u jednom gradiću sjeverno od Njujorka, Egojan je radnju premjestio u zapadnu Kanadu. Film u produkciji kuće Alliance Communications osvojio je Specijalnu nagradu žiriju u Kanu, a nominovan je i za dva Oskara, od kojih je jedan bio za najbolju režiju. Kao scenarista, producent, (ponekad) montažer i glavni glumac u svojim filmovima, Egojan je snimio niz ostvarenja koja se bave disfunkcionalnim porodicama i otuđenim ljudima koji nastoje da se povežu s drugima. Centralne teme su video-voajerizam i samorefleksivnost filmske slike. Calendar (1993), film snimljen 16-milimetarskom kamerom, čiji je „izgled” inspirisan „Bojom nara” (Sayat-Nova, 1969) Sergeja Paradžanova, bavi se pitanjima jermenskog identiteta. Fotograf (Egojan) i njegova supruga (Egojanova žena Arsine Handžijan) odlaze u nekadašnju sovjetsku republiku Jermeniju da bi fotografisali crkve za ilustrovanje kalendara. Taj dio filma sastoji se od amaterskih video-snimaka s puta, koje fotograf opsesivno gleda bez supruge; ubrzo saznajemo da je ona ostala u Jermeniji jer se zaljubila u njihovog vozača. Drugi dio filma sadrži niz „romantičnih” večera koje fotograf priređuje kod kuće za žene koje liče na njegovu, u sklopu izopačenog erotskog rituala u kojem te žene učestvuju u zamjenu za novac.

Ti rani filmovi bili su etape puta koji je vodio do ostvarenja Exotica (1994), Egojanovog prvog mejnstrim projekta, koji je s budžetom srednje veličine snimljen za Alliance. Naslov potiče od imena striptiz kluba na obodu Toronta, koji udovoljava širokom spektru muških fantazija. Prikazuje se nekoliko naoko nepovezanih zapleta u vezi s posjetiocima tog kluba koji, do samog kraja, liče na djelove slagalice koja nikako da se složi. Tek po završetku, kad gledalac „premota film” i prisjeti se pojedinih priča, uspijeva da sagleda centralnu temu. Tada shvatamo da film govori o tome da ništa nije onako kako na prvi pogled izgleda. Zapravo, kako se percipira prošlost koja bi nam mogla pomoći da odgonetnemo istinsko značenje neprekidno potiskuje društvenim konsenzusom ili „namještanjem igre”, na šta ukazuje i pjesma Everybody Knows (Svi znaju) Leonarda Koena kao muzička podloga filma. Teško je zamisliti da se priča, autor, produkcioni kontekst bolje uklope. I zaista, Egojanovi potonji filmovi – Felicia's Journey (1999), „Ararat” (2002), „Tamo gdje je istina” (Where the Truth Lies, 2005) i Adoration (2008) – nisu dosegli isti nivo.


(NASTAVIĆE SE)