Monografija „Odnosi Srbije i Crne Gore 1851-1860”, prva knjiga mlade istoričarke iz Nikšića Katarine Todorović, koja je nedavno objavljena u okviru Odjeljenja za istorijske nauke Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, predstavljena je u autorkinom rodnom gradu.
Knjiga predstavlja ozbiljnu naučnu studiju koja će veoma brzo naći svoje mjesto u srpskoj istoriografiji, naglasio je dr Žarko Leković. Arhivsku građa u knjizi, sačinjavaju dokumenta od posebnog značaja, a koja do sada uglavnom nijesu objavljivana, a predstavljaju jedinstvenu cjelinu onih sačuvanih iz perioda od 1851. do 1860. godine, rekao je on. Osim arhivske građe Todorovićeva se u monografiji, koja je inače njen master rad odbranjen na Filozofskom fakultetu u Beogradu 2017. godine, oslanjala i na druge naučne discipline i pomoćne istorijske nauke kako bi došla do objektivnih naučnih zaključaka vezanih za istorijske događaje.
– Na osnovu navedenih arhivskih istraživanja i korišćenja brojnih dokumenata kao najpouzdanijeg izvora i načina za objašnjavanje i rasvjetljavanje pojava i događaja, Katarina Todorović je prikazala političke, migracione, privredne i kulturne prilike na području Srbije i Crne Gore, dogovorila na neka nova pokrenuta pitanja, otvorila određena pitanja i probleme, ukazala na osnovne pravce budućeg naučnog djelovanja. Knjiga je jedno veoma zanimljivo štivo i svjedočanstvo o događajima i ljudima sa prostora Srbije i crne Gore polovinom 19. vijeka. To nije samo priča o srbijansko-crnogorskim odnosima, već je to priča o našem mentalitetu, navikama i običajima, rekao je, između ostalog, dr Leković.
Bez poznavanja odnosa srbije i Crne Gore nije moguće ni dati sud, smatra on, o njihovoj ulozi u borbi z oslobođenje i ujedinjenje. To pitanje, iko tako važno, naglasio je Leković, do sada nije obrađeno.
– Ova knjiga je nastala u vremenu kada nenaučna saznanja postaju čak i zanimanje, naročiro istoričara i lingvista, pa ostaje da se odgovorno ukaže na neke pojedinosti i događaje, na osnovu dokumenata, da se anuliraju tvrdnje, ili saznanja koja blago rečeno nemaju veze sa naukom. Ovom knjigom Katarina Todorović je održala dostojanstvo struke, ponudila nam odgovore neopterećene dnevnim potrebama, sa ovim ili onim političkim ili ideološkim predznacima. Vođena načelom objektivnosti, kao pravi profesionalni istoričar nije nam ostavila nejasnoće – kazao je on.
Podsjećajući da je pravilo istorijskog naučnog metoda da se pri izboru teme kojom se istoričar bavi bira ona prema kojoj autor nema predrasude i koju najobjektivnije može da obradi, Todorovićeva je na promociji u Nikšiću istakla da da je izbor teme ipak motivisan njenim linim životom. Kako je pojasnila, u određenom trenutku svog života iz rodnog grada se preselila u Beograd.
– Kao dijete koje je vaspitavano u duhu srpske tradicije, dok sam živjela u Crnoj Gori, od svojih drugara sam često bila nazivana Srpkinjom, i to od onih koji su učeni tako da za sebe misle da nisu Srbi, da su nešto drugo. Po preseljenju u Beograd, od novih drugara sam bila percipirana kao Crnogorka, a oni su opet sebe smatrali nečim drugim, oni su bili Srbi. Bila sam u Crnoj Gori Srpkinja, a u Srbiji Crnogorka. Tako sam počela da se pitam ko sam ja zaista, tako sam se i zainteresovala za istoriju, naglasila je autorka koja je član međunarodnog Udruženja pravoslavnih naučnika čije je centar u ruskom Voronježu.
Shvativši da je i jedno drugo, ali i da Srbi danas imaju veliki problem sa razumijevanjem ovih pojmova. Upravo je to u monografiji pokušala da objasni. Crnogorac i Srbijanac u izvornom značenju su geografski pojmovi, ali je imenica Srbin i pridjev srpski stariji od pojma Srbija i Crna Gora, a naš narod je, kako Todorovićeva navodi, stariji od naših država nastalih u moderno doba naše istorije.
B.B.

---

Za stručnjake i širu javnost
Govoreći o knjizi dr Leković je istakao da je autorka istraživala fodove u Arhivu Srbije, i na Cetinju u Narodnom muzeju, kao i Srpske novine koje „svojim fragmentarnim podacima dopunjuju arhovske izvore...”. Monografija „Odnosi Srbije i Crne Gore 1851-1860” koncepcijski i metodošloški je originalna istoriografska cjelina, iz čijeg će sadržaja ne samo stručna, već i šira kulturna javnost, kao i svi ljubitelji prošlosti moći da razumiju potrebu za osvjetljavanjem istorijskih specifičnosti Srbije i Crne Gore.
Profesor Miomir Beli Kovačević kazao je da je Todorovićeva u svom radu naznačila glavne razloge srpskog nacionalnog posrtanja, koji je, prema autorki, uzrokovan jačanjem državne dinastičke ideje na uštrb srpske nacionalne cjeline. Dr Vasilj Jovović na promoiji je govorio o srpskoj državnoj ideji u Crnoj gori za vrijeme vladavine Petrovića Njegoša. Knjiga Katarine Todorović promovisana je u Društvu crnogorsko-ruskog prijateljstva „Sv. Đorđe”, a u organizacije Matice srpske-društva članova u Crnoj Gori.