-PIŠE: DR VUKIĆ ILINČIĆ

Da književni i drugi javni rad brojnih muslimanskih književnika i drugih intelektualaca nije ostao bez rezultata navodimo jedan u nizu primjera. U mostarskoj gimnaziji 1914. godine bilo je 139 učenika muslimana koji su javno iskazivali svoja srpska nacionalna osjećanja. Okupatorske vlasti su ih po nekoliko puta hapsile i mučile u zatvoru, ali se nisu htjeli odreći svojih uvjerenja. Čak su austrougarske vlasti tražile od tih gimnazijalaca samo da se izjasne da nisu Srbi ili da su Hrvati i bili bi pušteni iz zatvora. Ibrahim B. Alajbegović je bio jedan od ti mladića. U zatvoru je taj hrabri mladić umro od mučenja.
Ovom prilikom poklonićemo pažnju jednom broju onih muslimanskih književnika - pjesnika koji su se smatrali Srbima muslimanske vere i svoj književni opus prezentovali najčešće ćirilicom. To svoje vraćanje korijenima potvrđivali su svom ličnom, svakodnevnom životu i u svojim književnim djelima. Među tim muslimanskim književnicima posebno mjesto pripada Omer-begu Sulejmanpašiću-Despotoviću, Avdu Karabegoviću Hasanbegovom, Avdu Karabegoviću Zvorničkom i Osmanu A. Đikiću.
Vezujući se otvoreno i hrabro za svoje srpske korijene, Omer-beg Sulejmanpašić-Despotović nije krio da je njegov predak bio srpski vlastelin Despot Mihailo. Taj njegov predak je posle islamiziranja postao Ali-paša. Njegova porodica je dala deset turskih paša i jednog seraskera. Predak mu je bio i poznati Sulejman-paša Skopljak (dodatak imenu Skopljak je dobio po mjestu rođenja – Uskoplje kod Bugojna). Omer-beg je rođen 1870. godine u Odžaku kod Bugojna. Školovao se u Bugojnu i Sarajevu gdje je dugo boravio i bavio se književnim radom. Mnogo je propatio i stradao zbog svojih ubjeđenja da pripada srpskom nacionalnom korpusu. Bio je stalno na udaru ondašnjih muslimanskih fundamentalista. Austrougarska okupaciona vlast i lično Benjamin Kalaj podržavali su napade na njega. Jednom prilikom okupatorska vlast ga je protjerala iz Sarajeva u Bugojno i samo zahvaljujući zaštiti moćne i ugledne porodice nisu smjeli da ga osude i strpaju u zatvor. I pored tolikih napada i progona, pa čak i proglašavanja ludim, Omer-beg nije odustajao od svojih uvjerenja. Umro je uoči Prvog svjetskog rata u 44 godini svog burnog i teškog života. Onda kada je mogao najviše dati otišao taj rodoljubivi intelektualac i pjesnik. Sahranjen je pored džamije u selu Veseloj kod Bugojna. Za života je ostavio amanet da se na njegovom nišanu (nadgrobnom kamenu), iznad uobičajenog arapskog teksta napiše ćirilicom: “Omer-beg Sulejmanpašić, srpski pjesnik“. Za vrijeme Drugog svjetskog rata ustaše su izbrisale taj ćirilični natpis.
Omer-beg Sulejmanpašić - Despotović predstavio se široj javnosti 1897. godine sa pjesmom “Srpstvu“ koju je objavila mostarska „Zora“. Pjesma je “ sijevnula kao munja, njen bljesak je dopro do Carigrada, Beograda, Vršca, Novog Sada, Beča“. U toj „pesmi je srpstvu zapevao pravi kolenović koji je poticao iz jedne od najstarijih i najugledniji muslimanskih porodica sa prostora bivše Jugoslavije“– ističe Salih Selimović. Na Omer-bega je sigurno uticao i rad Društva “Sveti Sava“. To društvo se držalo i one čuvene krilatice Vuka Stefanovića Karadžića: “ Brat je mio koje vjere bio“. Društvo „Sveti Sava“ u Bosni i Hercegovini djelovalo je preko svog Odbora za Bosnu i Hercegovinu i Privremenog odbora za škole kao i preko razgranate mreže svjih povjerenika. Srpska inteligencija, kao već i brojni i afirmisani srpski književni listovi su „bratski i raširenih ruku“ prihvatili saradnju i književne radove svoje muslimanske braće.
(NASTAVIĆE SE)