Rasprava o izuteno važnim identitetskim i duhovnim pitanjima koja opterećuju srpski narod u Crnoj Gori rezultiraće zajedničkom deklaracijom koja će ovih dana biti upućena na sve relevantne državne adrese, a koja će sadržati zahtjeve za zaštitu Ustavom zagarantovanog statusa srpskog jezika i ćiriličnog pisma u Crnoj Gori, zaključak je okruglog stola na temu „Nacionalna samosvijest i ćirilica” kojim su u Nikšiću završeni „Dani slovenske pismenosti”. Organizatori kulturne manifestacije bili su Crnogorsko-ruski kulturni centar, Eparhija budiljmansko-nikšićka i Institut za srpsku kulturu Nikšić.
Podsjećajući da smo kroz ćirilično pismo vezani za našu duhovnu i kulturnu tradiciju, episkop budimljansko-nikšićki Joanikije je istakao da je sva Crna Gora sazdana na toj ćiriličnoj tradiciji od Nemanjića i prije Nemanjića, Sv. Jovana Vladimira do Crnojevića, Petrovića, do Marka Miljanova, i do dana današnjeg. Međutim, rekao je on, na djelu se događa nešto sasvim drugo. U Ustavu nam piše da su ćirilica i latinica ravnopravna pisma, ali je veliko pitanje koliko ona to jesu. Ne protivimo se latinici, rekao je vladika, ali je čudno da jedan narod koji je potpuno formiran na ćiriličnoj tradiciji, tu tradiciju tako lako odbacuje.
– Sve je to isplanirano i, ipak, ono što je okupator nametao, a naš narod nije prihvatao i otpor koji je pokazao za vrijeme okupacije, nažalost kroz „mekše forme” pritiska mi to zlo prihvatamo. Sada sva ministarstva i državne institucije, valjda zbog tehničkih nemogućnosti, a kao dobar izgovor, svi koriste isključivo latinicu. Tako i Vlada i ustanove države Crne Gore krše Ustav i demonstriraju totalnu diskriminaciju i animozitet prema ćirilici, a time zapravo razaraju svoju tradiciju i temelje. Zato je potrebno da razgovaramo ali, budite sigurni, to ima značaj i svaka reakcija na tu nepravdu imaće značaj i predstavljaće veliki kapital za naše potomstvo – naglasio je episkop Joanikije.
Predsjednik Matice Boke Željko Komnenović rekao je da je aktuelni politički trenutak u kojem živimo u Crnoj Gori, posebno u poslednje tri decenije, donio nezabilježen proces na evropskom prostoru. Domaći „demiurzi”, istakao je on, koji su uzeli sebi za cilj stvaranje novog nacionalnog identiteta posegnuli su za starim praksama i procedurama. Satanizacija, smatra Komnenović, medijska hajka, marginalizacija i diskriminacija jedne kulture da bi se zamijenila drugom, već su viđene kod totalitarnih režima 20. vijeka. Kako je naglasio, ono što je revolucionarno novo „u ovom crnogorskom čitanju radikalnih identitetskih eksperimenata jeste to što taj opit država sprovodi po uzorima na ranije prakse koje su narodom u Crnoj Gori sprovodile okupacione sile i komunistički režim poslije 1954. godine”.
Ćirilica je, rekla je prof. dr Jelica Stojanović, u Crnoj Gori gotovo sasvim nestala iz našeg vidokruga, a privodi se kraju, pred našim očima upotreba i (ili) mogućnost upotrebe srpskog jezika, sa tendencijom, u formalnom dijelu, da potpuno nestane sa javne, pa i lične i najličnije scene. Državne organizacije, kazala je ona, teže da se sve institucionalno proglasi svecrnogorskim. U školama nije usaglašen naziv nastavnog predmeta, a najnoviji momenat koji je na djelu dešava se na Filološkom fakultetu gdje je naziv predmeta srpski jezik na stranim filološkim programima promijenjen u crnogorski.
– To što je državna politika riješila da uzme prava nauke i struke i nametne nadripolitička rješenja, to što je državna politika riješila da oduzme sva prava onima koji su se opredijelili za srpski jezik i ćirilicu smatraju svojim primarnim pismom, to je jedna stvar. Ali, postavlja se pitanje zašto su razne institucije, organizacije, političke partije, pojedinci (roditelji, učenici, studenti, govornici srpskog jezika uopšte) odustali od svojih prava. Odustali su da traže da se ispoštuju prava srpskog jezika, potom prava govornika srpskog jezika i prava na Ustavom definisanu ravnopravnost pisma – kazala je, između ostalog, prof. dr Stojanović.
Na okruglom stolu govorili su i mr Gordana Krcunović, profesor Veselin Matović i književnik Milutin Mićović.
B.B.


Srbistika u Crnoj Gori

Na temu „Srbistika u Crnoj Gori” izlagala je doc. dr Draga Bojović koja je naglasila da su „metode gole sile danas porodile šizofrenu situaciju” pa država njeguje dvije nauke o jeziku – „montenegristike” i srbistika, skoro na izdisaju.
– Dobro bi bilo da se danas na neki volšeban način u Crnoj Gori pojavi neki Staljin koji bi sačuvao srpsku ćirilicu i srpski jezik, kao što je on rusku i ruski jezik. Staljin i Politbiro kategorički su odbacili tri projekta latinizacije koje je vodio profesor Nikolaj Jakovljev, i zabranio da se ubuduće sredstva troše na takve projekte. Potom je 13. marta 1938. izdat ukaz Centralnog komiteta Svesavezne Komunističke partije, partije boljševika, o obaveznom učenju ruskog jezika u školama nacionalnih republika i oblasti, podsjetila je doc. dr Bojović.


„Naopaka” istorija

Dr Vasilj Jovović govorio je o udžbenicima istorije po kojima se danas odvija nastavni proces u školama. Koliko odstupaju od opštih naučnih i metodoloških pravila pokazao je na primjeru udžbenika istorije za drugi i treći razred gimnazije. Dio o „Miroslavljevom jevanđelju”, najljepšem spomeniku zetske kulture, posvećene su svega dvije rečenice, a ne navodi se ni kojim je jezikom i pismom pisano. Prva država južnih Slovena, naveo je kao jedan od brojnih primjera, izmještena je iz područja Pive, Tare i Lima, a u dukljanskoj etno-skupini navedeno je „kao da riječ o praistorijskom dobu”.