Naša rubrika utorkom Sport i nauka otkriva, za mnoge ljubitelje sporta, skoro nepoznate činjenice. Razgovori sa univerzitetskim profesorima na tu temu uvijek otkriju neke novitete, ili pak mišljenja u tom pravcu. Za ovaj utorak smo pripremili mini razgovor sa doktorm Nebojšom Maksimovićem, redovnim profesorom Fakulteta za sport i fizičko vaspitanje Univerziteta u Novom Sadu. Profesor Maksimović priča o globalizaciji u sportu: - Savremeni sport postao je velika profitonosna industrija. Iz toga proističe danas preovlađujući pogled na sport. Otuda, kad uzmemo u razmatranje odnos sporta i nauke postavlja se pitanje: koliko je nauka produkt sporta kao industrijske prakse, dakle, koliko je nauka u funkciji različitih ideologija (u smislu Teun A.van Dijka), a koliko je u stanju da sama sebe kritički oblikuje kao razvijanje znanja sposobnog da sagleda veliku sliku razvojnog procesa u antropološkom smislu?
Šta je za očekivati u budućnosti?
-U savremenoj, sve složenijoj sportskoj stvarnosti danas se odvijaju procesi ubrzanim tempom, sa neočekivanim ishodima. Otuda je za razlikovanje nauke od instrumentalizovanog servisiranja sportske prakse, izbor problema, identifikovanje uzroka razvojne dinamike i načina povezivanja faktora opstanka, razvoja ili debakla sportskih procesa, ključni indikator nauke u sportu. Posmatrajući proliferaciju naučne literature, zapažamo recikliranje banalnih tema koje se dižu na nivo problema dostojnih naučnog istraživanja. Ostavljajući po strani pojavu neoriginalnog oponašanja naučnih artefakata etabliranih autora, nesumnjivo je izbor problema dostojnih naučne istraživačke obrade, prvo pitanje na koje savremena nauka u sportu mora tražiti odgovor. Ne zaslužuje da se nauka bavi (kvazi)problemima koji su, recikliranjem postali banalni, opšta mjesta razumljiva površnim posmatračima svakodnevne medijske slike sporta. No, bili bismo neoprezni kada ovo "suvo sijeno" savremene naučne hiperprodukcije u sportu ne bismo imali u vidu prilikom traganja za pitanjima koja zaslužuju status naučnog problema. Iz trijaže i otkrivanja latentnih semantičkih struktura-tema u naučnoj literarnoj produkciji, primjenom tehnika tematskog modelovanja i mjerenja sličnosti obrađivanih tema i ključnih riječi, nauka u sportu može iskoristiti okean interneta za prevladavanje pomenute hiperprodukcije naučnih tekstova. Može otkrivati realne probleme savremenog sporta i njegove budućnosti, siguran je profesor Maksimović.
Kako to objašnjavate?
- „Dušu“ naučnog stvaranja znanja čine pojmovi i teorije – modeli objašnjavanja procesa, pravilnosti na koje se može osloniti predviđanje i procjenjivanje uspjeha, koristi i vrijednosti sporta. Zahvaljujući dinamici savremenog sporta, njegovoj podložnosti procesima globalizacije, kao i razvoju nauke kao holističkog, sveobuhvatnog a ne specijalističkog, segmentiranog znanja, ukrštanje sporta i nauke postavlja pred istraživače u ovoj oblasti neophodnost produbljenog teorijskog razjašnjavanja pojmovnog okvira i formulisanja modela povezanosti i funkcionisanja istraživanih pojava i procesa. Nije slučajno da se, u projektovanju savremenih istraživanja u sportu, kritičkoj reviziji naučne literature pridaje toliki značaj. Obuhvatanje čitavog „oblaka“ takvih kritičkih revizija postalo je uslov priznavanja naučne validnosti istraživačkih projekata. Teškoću, pri tome, predstavlja razjašnjavanje različitih ideoloških perspektiva, njihove interesne instrumentalizacije kao faktora blokade kritičkog, vrednosnog aspekta u naučnom diskursu, kaže Maksimović.
Mijenja li se odnos nauke i sporta?
- Odnos nauke i sporta mijenja se u metodološkom i analitičkom pogledu zahvaljujući otklanjanju barijere između tehnika obrade kvantitativnih i kvalitativnih podataka. Ranije preovlađujuća sklonost priznavanja naučnosti istraživanja u sportu samo ako su procedure zasnovane na fizikalnim merenjima, nije više tako isključiva zahvaljujući metodama analize kvalitativnih podataka – tekstualnih, audio i vizuelnih zapisa prakse ponašanja, mentalnih stanja, vrednosnih sistema aktera u sportu. Metode Topic modeling-a i mjerenja semantičke sličnosti premošćavaju dva ranije nespojiva pristupa analizi podataka.
Iz naznačenih promjena u savremenom sportu i u nauci kao stvaranju vjerodostojnog i funkcionalnog znanja o mogućnostima promjena, koje se akterima u sportu i cjelokupnosti okruženja kojem sport pripada, otvaraju, proističe niz institucionalnih implikacija o odnosu nauke i sporta. Prožimanje nauke u sportu karakteristikama globalizovane nauke kao otvorene naučne zajednice, doprinosi brzom širenju teorijskih, metodoloških i tehničko-procesnih potencijala istraživanja sporta. U tome za identifikaciju autorstva i „naplatu“ kreativnosti postaje značajna brzina pretvaranja naučnih otkrića u inovacije priznate u praksi, i samim tim, podložnih reprodukciji i difuziji kao svih drugih vrsta inovacija. Ova aporija nauke (naučno otkriće zahtijeva stvaralački talenat i mnogo napora a njen rezultat postaje pojmljiv i upotrebljiv uz neznatan edukativni napor) traži institucionalno rješenje ali, kako afere plagijata pokazuju, kod nas takvo rješenje još nije postignuto, zaključio je profesor Maksimović.
V. Drljević
)){kind=small}
